Fundusz Kompensacyjny Zdarzeń Medycznych (FKZM) to mechanizm wprowadzony do polskiego systemu prawnego ustawą z dnia 6 grudnia 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (dalej: u.p.p.).
Jego celem jest szybkie i mniej sformalizowane niż w procesie cywilnym uzyskanie rekompensaty przez pacjentów lub ich rodziny w przypadku powikłań, błędów medycznych lub niepożądanych zdarzeń podczas leczenia.
Jednym z kluczowych zagadnień praktycznych jest termin na złożenie wniosku o przyznanie świadczenia kompensacyjnego.
To właśnie dochowanie terminu decyduje o tym, czy Rzecznik Praw Pacjenta w ogóle będzie mógł rozpoznać sprawę.
Podstawa prawna
Zgodnie z art. 67t ust. 3 u.p.p.:
„Wniosek może być złożony w terminie roku od dnia, w którym wnioskodawca dowiedział się o zakażeniu biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzeniu ciała lub rozstroju zdrowia albo śmierci pacjenta, jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 3 lata od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie skutkujące zakażeniem biologicznym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia albo śmiercią pacjenta.”
Ustawodawca przewidział więc dwa terminy:
- Termin subiektywny – roczny: liczony od dnia, w którym pacjent lub jego bliscy dowiedzieli się o zdarzeniu medycznym.
- Termin obiektywny – trzyletni: liczony od dnia zdarzenia medycznego, niezależnie od tego, kiedy poszkodowany uzyskał wiedzę o jego wystąpieniu.
Charakter terminów
Terminy wskazane w ustawie mają charakter zawity. Oznacza to, że ich niedochowanie skutkuje odrzuceniem wniosku i brakiem możliwości merytorycznego rozpoznania sprawy przez Rzecznika Praw Pacjenta. Nie podlegają one przywróceniu.
W praktyce oznacza to, że nawet jeśli pacjent posiada uzasadnione powody przekroczenia terminu (np. brak dostępu do dokumentacji, długotrwała choroba, niewiedza o istnieniu Funduszu), Rzecznik nie ma prawnej możliwości „odpuszczenia” skutków uchybienia terminowi.
Początek biegu terminu – problemy praktyczne
Najwięcej wątpliwości budzi ustalenie momentu, od którego biegnie termin roczny.
Przykłady sytuacji:
- Pacjentka dowiaduje się o błędzie dopiero po analizie dokumentacji – wówczas istotna jest data faktycznego uzyskania informacji o zdarzeniu, a nie sama data zabiegu.
- Rodzina pacjenta zmarłego – termin liczony jest od chwili, w której bliscy dowiedzieli się, że do śmierci mogło przyczynić się zdarzenie medyczne.
- Powikłania ujawniające się po latach – jeżeli skutki zdrowotne ujawniają się znacznie później, a pacjent łączy je dopiero z leczeniem, to dopiero ta data rozpoczyna bieg terminu rocznego.
Termin obiektywny – trzy lata od zdarzenia
Bez względu na datę uzyskania wiedzy o błędzie, ustawodawca wprowadził „twardą” granicę w postaci 3 lat od dnia zdarzenia medycznego. Po jego upływie wniosek nie może być rozpoznany, nawet jeśli pacjent dowiedział się o zdarzeniu później.
Ten zapis budzi kontrowersje, ponieważ w praktyce może prowadzić do sytuacji, w której pacjent zostaje pozbawiony realnej ochrony, zwłaszcza przy powikłaniach ujawniających się po dłuższym czasie. Pojawiają się głosy doktryny wskazujące, że takie ograniczenie jest zbyt rygorystyczne i może naruszać konstytucyjne prawo do sądu oraz ochrony zdrowia. Na chwilę obecną jednak przepisy pozostają w mocy.
Przykłady zastosowania terminów
- Zabieg w styczniu 2023 r., pacjent dowiaduje się o błędzie w marcu 2024 r.
– roczny termin kończy się w marcu 2025 r., ale trzyletni termin obiektywny upływa w styczniu 2026 r.;
– wniosek złożony w maju 2025 r. będzie dopuszczalny. - Zabieg w lutym 2023 r., pacjent dowiaduje się o błędzie dopiero w maju 2027 r.
– trzyletni termin obiektywny minął w lutym 2026 r.;
– wniosek w 2027 r. zostanie odrzucony. - Śmierć pacjenta w czerwcu 2023 r., rodzina uzyskuje opinię wskazującą na błąd w lutym 2024 r.
– roczny termin kończy się w lutym 2025 r., trzyletni w czerwcu 2026 r.;
– oba terminy działają równolegle.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
1. Czy mogę złożyć wniosek po terminie, jeśli mam ważne powody (np. choroba, brak dokumentów)?
Nie. Terminy mają charakter zawity i nie podlegają przywróceniu.
2. Co jeśli nie wiedziałem o istnieniu Funduszu?
Brak wiedzy o instytucji nie zatrzymuje biegu terminu.
3. Od kiedy liczyć roczny termin, jeśli potrzebowałem opinii biegłego, żeby upewnić się co do błędu?
Od momentu, w którym uzyskałeś wiedzę o fakcie zdarzenia medycznego, niekoniecznie pełną wiedzę medyczną.
4. Jak uniknąć przekroczenia terminu?
Najlepiej złożyć wniosek jak najszybciej po uzyskaniu dokumentacji i pierwszych podejrzeniach, że doszło do błędu.
Podsumowanie
Termin na złożenie wniosku do Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych jest jednym z najważniejszych elementów całej procedury. Ustawodawca przewidział zarówno termin roczny (od uzyskania wiedzy o zdarzeniu), jak i termin trzyletni (od dnia zdarzenia). Są to terminy zawite, których uchybienie skutkuje odrzuceniem wniosku.
Dlatego pacjenci i ich rodziny powinni jak najszybciej podejmować działania – występować o dokumentację medyczną, konsultować sprawę z prawnikiem i złożyć wniosek w ustawowym czasie. Tylko wówczas można liczyć na realne uzyskanie świadczenia kompensacyjnego.
Kancelaria Radcy Prawnego dr Tymoteusz Zych w ramach świadczonych usług pomoże w dochodzeniu Państwa praw na każdym etapie postępowania.
Zapraszamy do kontaktu pod numerem telefonu +48 726 003 505.
