Sekcja zwłok

Celem sekcji zwłok jest odpowiedź na pytania o przyczyny i okoliczności zgonu. Pozwala ona ustalić, czy śmierć była skutkiem działania lub zaniechania innych osób, w tym personelu medycznego. 

Protokół sekcji jest kardynalnym dowodem w sprawach karnych i cywilnych dotyczących śmierci człowieka. Jeżeli bliscy chcą podjąć w związku ze śmiercią kroki prawne, powinni zadbać o przeprowadzenie badania zwłok przez lekarza medycyny sądowej. 

Właściwe postępowanie bezpośrednio po śmierci pacjenta ma rozstrzygający wpływ na skuteczność dalszych działań prawnych. Kluczowe znaczenie ma konsultacja z kompetentnym prawnikiem. Jeżeli znaleźli się Państwo w takiej sytuacji, nasza kancelaria może udzielić Państwu pomocy.

Z jakich powodów przeprowadza się sekcję zwłok? 

Zgodnie z przepisami ustawy o działalności leczniczej, zwłoki pacjenta mogą być poddane sekcji, jeżeli: 

• do zgonu doszło przed upływem 12 godzin od przyjęcia do szpitala bądź w drodze do szpitala;
• nie da się jednoznacznie ustalić przyczyny śmierci. 

Najczęściej wykonywana jest sekcja określana jako anatomo-patologiczna lub naukowa. Decyzję o jej przeprowadzeniu podejmuje kierownik podmiotu leczniczego lub lekarz. Zwykle wykonuje się ją w szpitalu, w którym doszło do śmierci pacjenta. 

Jeżeli do zgonu doszło w wyniku choroby zakaźnej, przeprowadzana jest sekcja sanitarno-administracyjna. Obok kierownika podmiotu leczniczego może ją zarządzić także inspektor sanitarny. 

Sekcję sądowo-lekarską przeprowadza się na zlecenie prokuratora lub sądu, jeżeli zachodzi podejrzenie przestępstwa. Prowadzi ją prokurator z udziałem biegłego lekarza, w miarę możliwości z zakresu medycyny sądowej. Może zostać do niej dopuszczony pełnomocnik członków rodziny. Podstawy prawne zawarte są w art. 209 Kodeksu postępowania karnego. 

Jeśli podczas sekcji zwłok wykonywanej bez udziału prokuratora powstanie podejrzenie, że zgon jest wynikiem przestępstwa, sekcja powinna zostać przerwana. Należy wtedy niezwłocznie zawiadomić organy ścigania. Dokończenie sekcji nastąpi już na warunkach sekcji sądowo-lekarskiej. 

Czy można wyrazić sprzeciw wobec przeprowadzenia sekcji? 

Zgodnie z art. 31 ustawy o działalności leczniczej, sprzeciw wobec przeprowadzenia sekcji może wyrazić za życia pacjent. Do badania ciała osoby zmarłej nie dojdzie także, gdy sprzeciw po jej śmierci wyrazi przedstawiciel ustawowy. 

Sprzeciw nie musi zostać jednak uwzględniony w dwóch przypadkach. Sekcja zwłok zostanie przeprowadzona mimo sprzeciwu, jeżeli przyczyny zgonu nie można ustalić w sposób jednoznaczny. Nie można wyrazić sprzeciwu także wobec decyzji prokuratora, gdy do śmierci mogło dojść w wyniku przestępstwa. 

Często rodzina pod wpływem tragedii, jaką jest śmierć osoby bliskiej, nie chce podejmować decyzji o badaniu ciała osoby bliskiej. Ta droga nie jest jednak właściwa, jeżeli planowane są dalsze kroki prawne. Bez przeprowadzenia sekcji zwłok postępowanie dowodowe przed sądem staje się znacznie trudniejsze.

Zdaniem sądów brak sekcji zwłok zmarłego utrudnia jednoznaczne ustalenie przyczyny zgonu. Zwrócił na to uwagę m.in. Sąd Okręgowy w Poznaniu w wyroku z dnia 12 czerwca 2019 r. (sygn. akt XII C 1103/18). 

Jak postępować, jeśli lekarze nie chcą przeprowadzić badania zwłok zmarłego pacjenta? 

W wielu przypadkach personel szpitala nie chce podjąć działań zmierzających do ustalenia przyczyny zgonu pacjenta. W takiej sytuacji można złożyć formalny wniosek o przeprowadzenie sekcji do kierownika podmiotu leczniczego. 

Badanie zwłok osoby zmarłej w szpitalu, w którym doszło do śmierci, może jednak nie być bezstronne. Bezstronność zapewnia jedynie sekcja prowadzona przez prokuratora. Jeśli mamy wątpliwości co do przyczyn zgonu, powinniśmy niezwłocznie sporządzić zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa. 

Jak doprowadzić do przeprowadzenia sekcji z udziałem prokuratora? 

Bardzo ważne, żeby działać szybko. Możemy złożyć ustnie w dowolnej jednostce policji lub pisemnie w biurze podawczym prokuratury. Dodatkowo warto wykonać telefon do prokuratora dyżurującego i zwrócić mu uwagę na potrzebę pilnego działania. 

Składając zawiadomienie, trzeba uprawdopodobnić, że mogło dojść do przestępstwa. Jeśli mamy fragmenty dokumentacji medycznej lub inne dowody, powinniśmy przekazać je organom ścigania.

W zawiadomieniu należy zawrzeć wniosek o zabezpieczenie dowodów. Może on obejmować nagrania z monitoringu i oryginalną dokumentację medyczną. 

Warto pamiętać, że w części jednostek prokuratury działają wyspecjalizowane działy błędów medycznych. Prokuratorzy zatrudnieni w tych jednostkach są zwykle lepiej przygotowani do prowadzenia spraw z elementem medycznym.

Najczęściej działają one w Prokuraturze Okręgowej, którą trzeba samodzielnie zawiadomić o postępowaniu. 

Przebieg sekcji zwłok

Sekcja zwłok może zostać przeprowadzona nie wcześniej niż 12 godzin od zgonu pacjenta. Trwa zwykle od dwóch do trzech godzin.

Sekcja sądowo-lekarska jest zwykle bardziej szczegółowa, a jej zakres szerszy niż pozostałych rodzajów sekcji. Najczęściej odbywa się w zakładzie medycyny sądowej i jest prowadzona przez prokuratora z udziałem biegłego. Dopuszczony może zostać także pełnomocnik osoby najbliższej zmarłego. 

Obejmuje następujące elementy: 

• czynności wstępne (zapoznanie się z aktami sprawy, w tym postanowieniem o dopuszczeniu biegłego, dokonanie zdjęć),
• oględziny zewnętrzne ciała osoby zmarłej,
• oględziny wewnętrzne, w tym badanie narządów, 
• zabezpieczenie materiału do badań dodatkowych (zazwyczaj pobiera się wycinki z narządów i utrwala w roztworze formaliny).

Pobrany materiał umieszcza się w czystych, szczelnie zamykanych pojemnikach i przechowuje w warunkach chłodniczych. 

Dokonanie sekcji zwłok osoby zmarłej wymaga sporządzenia protokołu. Przebieg czynności protokołowanych może być utrwalony za pomocą urządzenia rejestrującego obraz lub dźwięk. Przy tworzeniu tego dokumentu uwzględnia się: 

• oznaczenie czynności, jej czasu i miejsca oraz osób w niej uczestniczących,
• przebieg czynności oraz oświadczenia i wnioski jej uczestników,
• wydane w toku czynności postanowienia i zarządzenia.

Protokół wstępny z sekcji zwłok lekarz medycyny sądowej sporządza zwykle w ciągu miesiąca od jej przeprowadzenia. Na protokół ostateczny uwzględniający wyniki badań tkanek osoby zmarłej zwykle trzeba oczekiwać nawet do pół roku. 

Opinia biegłego sekcji jako dowód w postępowaniu 

Z przeprowadzonej sekcji zwłok biegły sporządza opinię. Najbardziej wiarygodny jest dowód z sekcji prokuratorskiej. Biegły sporządza opinię, która stanowić będzie główny dowód w postępowaniu. 

Stosownie do treści at. 200 KPK, biegły składa ustnie lub na piśmie, w zależności od polecenia organu procesowego.

W przypadku sekcji zwłok z udziałem prokuratora opinia taka ma zawsze formę pisemną. Zawiera wszelkie informacje powzięte podczas sekcji, a także wyniki ewentualnie przeprowadzonych badań dodatkowych. Szczególnie istotne jest określenie rodzaju i przyczyny zgonu. 

W opinii powinny znaleźć się odpowiedzi na pytania sądu lub prokuratora, które zawarte zostały w postanowieniu o dopuszczeniu biegłego. Prawo zadania pytań ma także osoba najbliższa zmarłego lub jej pełnomocnik. Można je zawrzeć w zawiadomieniu o przestępstwie lub we wniosku dowodowym. Istotne, żeby pytania były możliwie szczegółowe i konkretne. 

Mniejszą wiarygodność ma dowód z anatomo-patologicznej sekcji zwłokprowadzonej  zwykle przez lekarzy z tego szpitala, w którym pacjent zmarł. Ich bezstronność w tym przypadku może być wątpliwa, a dokumentacja takiej sekcji jest mniej obszerna. 

 

Udział radcy prawnego w postępowaniu

Na osiągnięcie celu postępowania decydujący wpływ może mieć udział w nim radcy prawnego lub adwokata.

Pełnomocnik może pomóc w złożeniu zawiadomienia o przestępstwie i reprezentować osoby najbliższe zmarłego w dalszym postępowaniu. Może bezpośrednio uczestniczyć w sekcji zwłok lub zadać szczegółowe pytania do biegłego.

Radca prawny reprezentujący rodzinę zwróci także uwagę na błędy przy tworzeniu protokołu sekcji zwłok oraz innych opinii biegłych. 

Jeżeli potrzebują Państwo wsparcia prawnego w związku ze śmiercią osoby bliskiej, prawnicy z Kancelarii Radcy Prawnego dr. Tymoteusza Zycha udzielą Państwu kompetentnej pomocy. Odpowiemy na Państwa pytania pod numerem telefonu 726 003 505.