Błąd medyczny podczas leczenia za granicą

Błąd medyczny podczas leczenia za granicą może prowadzić do poważnych konsekwencji jednakowo dla:

• pacjenta,
• lekarza,
• placówki medycznej.

W sytuacji, gdy pacjent doświadcza błędu medycznego poza granicami swojego kraju, pojawiają się dodatkowe komplikacje prawne, związane m.in. z różnicami w:

• systemach ochrony zdrowia,
• regulacjach dotyczących odpowiedzialności cywilnej i karnej.

Błąd medyczny — pojęcie

Błąd medyczny to pojęcie, które odnosi się do nieprawidłowego działania lub zaniechania personelu medycznego skutkującego szkodą na zdrowiu pacjenta. W polskim prawie nie istnieje jednolita definicja błędu medycznego, jednak pojęcie to funkcjonuje zarówno w orzecznictwie sądowym, jak i w literaturze prawniczej. Przyjmuje się, że błąd medyczny zachodzi, gdy lekarz lub inny pracownik medyczny narusza obowiązujące standardy postępowania, a jego działanie odbiega od tego, czego można by oczekiwać od starannego i kompetentnego specjalisty w danej dziedzinie.

W praktyce wyróżnia się kilka podstawowych rodzajów błędów medycznych. Pierwszym z nich jest błąd diagnostyczny, który polega na postawieniu niewłaściwej diagnozy lub zaniechaniu jej postawienia, co prowadzi do niewłaściwego leczenia lub jego braku. Przykładem może być nierozpoznanie poważnej choroby. To skutkuje opóźnieniem terapii i pogorszeniem stanu zdrowia pacjenta. Drugim rodzajem jest błąd terapeutyczny, który obejmuje niewłaściwe metody leczenia, zastosowanie błędnych procedur lub podanie pacjentowi niewłaściwego leku. Kolejną kategorią jest błąd techniczny, związany np. z pomyłką podczas operacji, niewłaściwym użyciem sprzętu medycznego czy przeprowadzeniem zabiegu na niewłaściwym organie. Odrębną kategorią jest błąd organizacyjny, który wynika z niewłaściwego funkcjonowania placówki medycznej, np. braku odpowiedniej koordynacji działań personelu, co może skutkować np. podaniem pacjentowi złej dawki leku.

Odpowiedzialność na podstawie dyrektywy 2011/24/UE

Dyrektywa 2011/24/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z 9 marca 2011 r. dotycząca stosowania praw pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej reguluje zasady dostępu do świadczeń medycznych w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz określa odpowiedzialność w przypadku błędów medycznych. Jej głównym celem jest zapewnienie pacjentom możliwości leczenia w innym kraju UE oraz zagwarantowanie im prawa do rekompensaty, jeśli doznają szkody na skutek nieprawidłowego postępowania medycznego.

Dyrektywa nakłada na państwa członkowskie obowiązek zapewnienia pacjentom dostępu do procedur umożliwiających dochodzenie roszczeń w razie błędów medycznych. Zgodnie z art. 4 ust. 2, państwa członkowskie muszą zagwarantować, że pacjenci otrzymają w innym kraju UE opiekę na poziomie zgodnym z zasadami jakości i bezpieczeństwa obowiązującymi w danym państwie. Oznacza to, że pacjent, który doznał szkody w wyniku błędu medycznego za granicą, może dochodzić roszczeń na podstawie przepisów państwa, w którym otrzymał leczenie.

Procedura dochodzenia roszczeń

Dyrektywa 2011/24/UE nie określa jednolitej procedury dochodzenia roszczeń w przypadku błędu medycznego, pozostawiając tę kwestię regulacjom krajowym. Oznacza to, że poszkodowany pacjent musi kierować swoje roszczenia zgodnie z prawem państwa, w którym doszło do zdarzenia.

Pacjent może również skorzystać z pomocy krajowych punktów kontaktowych, które państwa członkowskie mają obowiązek powołać na mocy art. 6 dyrektywy. Punkty te udzielają informacji o prawach pacjentów, zasadach zwrotu kosztów leczenia oraz możliwościach dochodzenia roszczeń.

Zakres odpowiedzialności

Dyrektywa przewiduje, że odpowiedzialność za błąd medyczny ponosi lekarz lub placówka medyczna, zgodnie z prawem państwa, w którym wykonano świadczenie. Państwa członkowskie są zobowiązane do zapewnienia mechanizmów ochrony pacjentów, co oznacza m.in. konieczność posiadania przez placówki ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej. Jeśli błąd medyczny wynikał z rażącego naruszenia zasad sztuki lekarskiej, w niektórych przypadkach możliwa jest także odpowiedzialność karna lekarza.

Warto podkreślić, że dyrektywa 2011/24/UE nie ma zastosowania do sytuacji, w których pacjent otrzymuje leczenie za granicą w ramach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (np. na podstawie przepisów o ubezpieczeniu zdrowotnym w UE, takich jak rozporządzenie 883/2004). W takich przypadkach obowiązują inne mechanizmy odpowiedzialności i zwrotu kosztów leczenia.

Praktyczne problemy w dochodzeniu roszczeń

Pomimo gwarancji wynikających z dyrektywy, pacjenci napotykają liczne trudności w dochodzeniu swoich praw. Wśród najczęstszych problemów można wymienić:

• barierę językową, która utrudnia komunikację z placówką medyczną i organami dochodzeniowymi,
• różnice w standardach opieki zdrowotnej pomiędzy krajami UE, co może wpływać na ocenę, czy faktycznie doszło do błędu medycznego,
• konieczność prowadzenia postępowania zgodnie z prawem obcego państwa, co może wymagać pomocy lokalnych prawników,
• trudności w uzyskaniu dokumentacji medycznej, która może być niezbędna do dochodzenia roszczeń.

Leczenie poza UE

Decyzja o leczeniu poza Unią Europejską może wynikać z różnych powodów, takich jak:

• dostęp do nowoczesnych terapii,
• niższe koszty procedur medycznych,
• krótszy czas oczekiwania na zabieg.

Jednak w przypadku wystąpienia błędu medycznego dochodzenie swoich praw w krajach spoza UE może być znacznie bardziej skomplikowane niż w ramach unijnej dyrektywy 2011/24/UE. Kluczowe znaczenie mają tutaj przepisy obowiązujące w danym państwie, lokalne mechanizmy dochodzenia roszczeń oraz ewentualne umowy międzynarodowe dotyczące ochrony pacjentów.

Ramy prawne leczenia poza UE

Każde państwo spoza Unii Europejskiej ma własne regulacje dotyczące odpowiedzialności medycznej oraz procedur odszkodowawczych. W krajach rozwiniętych, takich jak Stany Zjednoczone, Kanada, Wielka Brytania czy Szwajcaria, systemy prawne zazwyczaj przewidują rozbudowane mechanizmy dochodzenia roszczeń w przypadku błędu medycznego. Jednak w krajach o mniej rozwiniętych systemach ochrony zdrowia pacjenci mogą napotkać trudności w egzekwowaniu swoich praw.

W Stanach Zjednoczonych odpowiedzialność lekarzy i placówek medycznych regulowana jest głównie przez prawo cywilne, a system odszkodowań opiera się na zasadzie odpowiedzialności deliktowej (tort law). Pacjenci poszkodowani w wyniku błędu medycznego mogą wnosić pozwy o wysokie odszkodowania, jednak postępowania sądowe są kosztowne i mogą trwać wiele lat. Co więcej, w USA powszechnie stosowane jest obowiązkowe ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej dla lekarzy, co zwiększa szanse pacjentów na uzyskanie rekompensaty.

Z kolei w krajach azjatyckich i afrykańskich odpowiedzialność medyczna często jest słabiej uregulowana. W wielu państwach, np. w Indiach, Tajlandii czy Turcji, pacjent może dochodzić swoich praw przed sądem, ale procedury bywają skomplikowane i długotrwałe. W krajach autorytarnych czy o niestabilnym systemie prawnym, np. w niektórych państwach Bliskiego Wschodu, możliwość uzyskania odszkodowania może być ograniczona lub wręcz niemożliwa.

Dochodzenie roszczeń w przypadku błędu medycznego poza UE

Jeśli pacjent padnie ofiarą błędu medycznego poza Unią Europejską, dochodzenie roszczeń wymaga analizy kilku kluczowych aspektów:

• Prawo kraju, w którym doszło do leczenia – w większości przypadków pacjent musi dochodzić roszczeń zgodnie z przepisami obowiązującymi w danym państwie. Może to oznaczać konieczność zatrudnienia lokalnego prawnika oraz prowadzenia postępowania w obcym języku.
• Umowy międzynarodowe – niektóre kraje mają podpisane umowy o wzajemnym uznawaniu orzeczeń sądowych, co może ułatwić egzekwowanie wyroków dotyczących odszkodowań.
• Ubezpieczenie zdrowotne i turystyczne – przed wyjazdem na leczenie warto wykupić polisę obejmującą ochronę na wypadek błędu medycznego. Niektóre ubezpieczenia pokrywają koszty powrotu do kraju, dodatkowego leczenia lub rekompensaty w razie powikłań.
• Mediacja i negocjacje – w niektórych krajach istnieją systemy polubownego rozstrzygania sporów medycznych, które mogą być szybszą i tańszą alternatywą dla procesów sądowych.

Problemy związane z leczeniem poza UE

Leczenie w krajach spoza Unii Europejskiej niesie za sobą większe ryzyko w przypadku błędów medycznych. Najczęstsze problemy, z jakimi mogą spotkać się pacjenci, to:

• Brak jednolitych standardów medycznych – w niektórych krajach poziom opieki zdrowotnej może znacząco odbiegać od europejskich norm, co utrudnia ocenę, czy doszło do błędu.
• Ograniczony dostęp do dokumentacji medycznej – placówki medyczne mogą odmówić wydania dokumentacji lub żądać wysokich opłat za jej uzyskanie.
• Trudności z egzekwowaniem wyroków – nawet jeśli pacjent uzyska korzystne orzeczenie sądowe, egzekucja odszkodowania w innym kraju może być skomplikowana.
• Bariery językowe i kulturowe – dochodzenie roszczeń w obcym systemie prawnym może wymagać wsparcia tłumaczy i specjalistów od prawa międzynarodowego.

Jak zabezpieczyć się przed ryzykiem błędu medycznego za granicą?

Aby zminimalizować ryzyko związane z leczeniem poza UE, warto przed podjęciem decyzji o wyjeździe:

• Sprawdzić opinie o placówce medycznej – warto wybierać renomowane szpitale i kliniki.
• Zweryfikować kwalifikacje lekarzy – w niektórych krajach standardy edukacji medycznej mogą różnić się od europejskich.
• Zapoznać się z lokalnym prawem medycznym – dobrze jest sprawdzić, jakie mechanizmy ochrony pacjentów przewiduje dane państwo.
• Wykupić odpowiednie ubezpieczenie – polisa obejmująca leczenie poza UE może pokryć koszty dodatkowego leczenia lub ewentualnego transportu do kraju.
• Zabezpieczyć dokumentację medyczną – przed zabiegiem warto poprosić o kopię wszelkich wyników badań, a po leczeniu – uzyskać pełną dokumentację w języku angielskim lub innym języku zrozumiałym w kraju pochodzenia pacjenta.

Błąd medyczny podczas leczenia za granicą a przysługujące odszkodowanie i zadośćuczynienie

Osoba poszkodowana w wyniku błędu medycznego za granicą może dochodzić swoich praw na kilka sposobów. Po pierwsze, powinna zgłosić sprawę do odpowiednich organów w kraju, w którym doszło do zdarzenia, np. izby lekarskiej, komisji ds. błędów medycznych lub sądu cywilnego. Po drugie, w przypadku podróży ubezpieczonej, istnieje możliwość ubiegania się o rekompensatę od ubezpieczyciela, o ile polisa obejmowała takie zdarzenia. Warto także pamiętać o Konwencji Haskiej z 1971 r. dotyczącej prawa właściwego dla zobowiązań wynikających z czynów niedozwolonych, która może mieć zastosowanie przy ustalaniu jurysdykcji i odpowiedzialności.

Podsumowanie

Podsumowując, dochodzenie roszczeń w przypadku, gdy miał miejsce błąd medyczny podczas leczenia za granicą, jest skomplikowane. Ponadto wymaga znajomości lokalnego prawa. Warto przed wyjazdem na leczenie sprawdzić obowiązujące regulacje oraz zabezpieczyć się odpowiednim ubezpieczeniem zdrowotnym. W razie zaistnienia błędu kluczowe jest szybkie zgromadzenie dokumentacji medycznej oraz skonsultowanie się z prawnikiem specjalizującym się w prawie medycznym.