2025-07-02

Błędna kwalifikacja pacjenta do zabiegu

Czym jest błędna kwalifikacja pacjenta do zabiegu?

Błędna kwalifikacja pacjenta do zabiegu to jeden z najczęściej występujących błędów medycznych w polskim systemie ochrony zdrowia. Polega ona na nieprawidłowej ocenie stanu zdrowia pacjenta, pominięciu przeciwwskazań lub przeprowadzeniu zabiegu mimo braku medycznych podstaw. Tego rodzaju uchybienie może prowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych, a nawet zgonu pacjenta.

Do najczęstszych przykładów błędnej kwalifikacji pacjenta do zabiegu należą:

Brak wykonania pełnej diagnostyki przedoperacyjnej (np. badań krwi, EKG, RTG, tomografii).
Pominięcie konsultacji ze specjalistami (np. kardiologiem, anestezjologiem, diabetologiem).
Zignorowanie istotnych przeciwwskazań (np. choroby przewlekłe, stan zapalny, ciąża).
Zakwalifikowanie do operacji bez zgody pacjenta lub bez pełnej informacji o ryzyku (naruszenie prawa do świadomej zgody).
Zakwalifikowanie osoby niepełnoletniej lub nieświadomej bez wymaganych zgód prawnych.
Nieodpowiednia ocena stanu ogólnego pacjenta (np. zakwalifikowanie osoby w stanie terminalnym do zabiegu poprawiającego komfort życia zamiast leczenia zachowawczego).

Błąd medyczny — błąd diagnostyczny

Błąd diagnostyczny oznacza wadliwe rozpoznanie (wadliwą diagnozę) stanu zdrowia pacjenta, polegające na nieprawidłowym ustaleniu, że pacjent cierpi na określone schorzenie w momencie, gdy w rzeczywistości jest zdrowy, bądź też stwierdzenie, że pacjent jest zdrowy w przypadku, gdy faktycznie jest inaczej. Błąd diagnostyczny może również polegać na tym, że lekarz co prawda rozpoznaje chorobę, ale jest to choroba inna niż ta, na którą faktycznie cierpi pacjent.

Źródłem błędu diagnostycznego może być pobieżne, niestaranne zbadanie pacjenta, nieprzeprowadzenie specjalistycznych badań pomocnych do postawienia właściwej terapii, zła interpretacja wyników badań, czy też zaniechanie zebrania właściwego wywiadu. Przyczyną może być również nadmierna pewność siebie i nieumiejętność korygowania konkluzji wysnutych z poszczególnych danych uzyskanych w badaniach specjalistycznych oraz korygowania pierwszego rozpoznania w miarę uzyskiwania dalszych danych. Najczęstsze przypadki tego rodzaju błędu pojawiają się w dziedzinie chirurgii, położnictwie i ginekologii, urologii, kardiologii i onkologii.

Najczęściej za błędnym rozpoznaniem postępuje w ślad błędna terapia. Najbardziej niebezpieczne dla pacjenta są błędy diagnostyczne popełnione w przypadkach nagłych, dotyczy to ofiar wypadków oraz chorych nieprzytomnych. Takie błędy dotyczą pacjentów, których zamiast skierować do leczenia szpitalnego, bez racjonalnej przyczyny pozostawiono w domu czy skierowano do izby wytrzeźwień, bądź też odmówiono hospitalizacji.

Błąd techniczny

Błędem technicznym definiuje się niewłaściwe, pod względem technicznym, wykonanie czynności leczniczej. Najczęściej błąd ten jest popełniany w trakcie skomplikowanych zabiegów albo w trakcie zabiegów wymagających zastosowania określonych urządzeń technicznych. Błąd techniczny nie zawsze jest kwalifikowany jako błąd w sztuce, często uznany jest za zaniedbanie czy zwykłą pomyłkę.

Błąd techniczny może pojawić się w każdej chwili postępowania leczniczego, dlatego jednocześnie będzie to błąd diagnostyczny bądź terapeutyczny. Odróżnienie błędu technicznego od zaniedbania w praktyce może nastręczać wiele problemów. Kontrowersyjny wydaje się problem pozostawienia w polu operacyjnym ciał obcych, w szczególności setonów (chust chirurgicznych). Sąd Najwyższy stwierdził, że „zaniedbanie polegające na niezapewnieniu pacjentowi opieki wykwalifikowanego lekarza i pozostawienie po operacji w zeszytej ranie środków opatrunkowych nie może być potraktowane jako błąd sztuki lekarskiej. Zaniedbanie takie należy ocenić jako niedopełnienie ze strony ordynatora i lekarza dokonującego operacji zachowania należytej staranności przy wykonywaniu swych funkcji”

Etapy prawidłowej kwalifikacji pacjenta do zabiegu:

1. Zebranie pełnego wywiadu medycznego

Lekarz powinien dokładnie przeanalizować:

Dotychczasowy przebieg choroby,
Przebyte zabiegi i operacje,
Choroby przewlekłe (np. cukrzyca, nadciśnienie, astma, padaczka),
Stosowane leki i alergie,
Historię rodzinną chorób (np. zatorowość, choroby serca).

2. Przeprowadzenie badania przedmiotowego

Obejmuje ono:

Ocenę ogólnego stanu zdrowia pacjenta,
Sprawdzenie parametrów życiowych (ciśnienie, puls, saturacja, temperatura),
Badanie układów (np. oddechowego, sercowo-naczyniowego, nerwowego).

3. Wykonanie badań diagnostycznych

W zależności od rodzaju zabiegu i stanu pacjenta należy zlecić m.in.:

Morfologię, CRP, jonogram, układ krzepnięcia, glukozę, grupę krwi,
Badania obrazowe: RTG, USG, TK, MRI,
EKG, echo serca,
Badania konsultacyjne (np. stomatologiczne przed przeszczepem).

Brak niezbędnych badań może skutkować błędną kwalifikacją i poważnymi powikłaniami.

4. Konsultacje specjalistyczne (jeśli wskazane)

Lekarz kwalifikujący ma obowiązek skierować pacjenta do innych specjalistów, jeśli istnieją czynniki ryzyka:

Kardiolog – przy chorobach serca lub nadciśnieniu,
Pulmonolog – przy POChP, astmie, nałogach,
Diabetolog – w przypadku cukrzycy,
Anestezjolog – do oceny ryzyka znieczulenia.

5. Ocena korzyści i ryzyka zabiegu

Lekarz powinien:

Porównać korzyści z zabiegu z potencjalnymi powikłaniami,
Ocenić, czy pacjent może być leczony zachowawczo,
Określić, czy korzyści z operacji przewyższają ryzyko.

6. Poinformowanie pacjenta i uzyskanie świadomej zgody

Zgodnie z ustawą o prawach pacjenta lekarz ma obowiązek:

Przedstawić pacjentowi diagnozę, proponowane leczenie i alternatywy,
Poinformować o możliwych skutkach ubocznych i ryzyku zabiegu,
Udzielić odpowiedzi na pytania pacjenta,
Uzyskać pisemną zgodę na zabieg.

Brak zgody lub jej nieprawidłowa forma to nie tylko błąd formalny, ale często także naruszenie prawa pacjenta do samostanowienia.

7. Ostateczna kwalifikacja przez zespół medyczny

W przypadku bardziej złożonych procedur (np. operacji kardiochirurgicznych, neurochirurgicznych, przeszczepów), kwalifikacja odbywa się podczas konsylium lekarskiego, gdzie zapada wspólna decyzja o leczeniu operacyjnym.

Skutki błędnej kwalifikacji

Błędna kwalifikacja może prowadzić do:

Pogorszenia stanu zdrowia,
Komplikacji pooperacyjnych,
Konieczności reoperacji,
Trwałego uszczerbku na zdrowiu (kalectwo, niepełnosprawność),
Cierpienia psychicznego,
W najcięższych przypadkach – śmierci pacjenta.

Wyrok Sądu Okręgowego w Łodzi z dnia 6 kwietnia 2022 r. sygn. II C 408/19

Przy przyjęciu powoda do szpitala postawiono rozpoznanie fałdu skórno-tłuszczowego w okolicy brzucha. Po badaniu wstępnym powód został zakwalifikowany do operacji abdominoplastyki. W dniu kwalifikacji do zabiegu powód ważył 115 kg przy wzroście 180 cm, co daje BMI 35,49 – otyłość. Nie stwierdzono innych odchyleń. Na pierwszej stronie historii choroby powoda została umieszczona zgoda na proponowane leczenie i zabiegu operacyjne. Nie wskazano wdrażanego leczenia ani jakiego rodzaju zabiegu zgoda dotyczy. Formularz nie uwzględniał ryzyk związanych z procedurami medycznymi.

Poczynione w sprawie ustalenia dały podstawę do oceny, że zarówno lekarz kwalifikujący powoda do zabiegu, jak i pracownicy szpitala nie poinformowali go o możliwych powikłaniach, a tym samym nie przedłożono udzielonej przez powoda zgody. Wyrażenie zgody pacjenta jest poprzedzone udzieleniem pacjentowi wyczerpującej informacji na temat stanu, w jakim się znajduje, jakiego rodzaju procedury lecznicze winny być wdrożone oraz jakie skutki mogą po ich zastosowaniu wystąpić.

Wywołane przez personel medyczny u powoda przeświadczenie, że będzie poddany drobnemu zabiegowi, który nie niesie ryzyka, znosi domniemanie wynikające z dokumentu podsuniętego mu do podpisu przed przystąpieniem do czynności leczniczych na terenie zakładu pozwanego o udzielonej zgodzie na zabieg. Zgoda miała charakter ramowy wynikający ze stosowanego przez szpital wzorca i w drodze przesłuchania powoda została obalona.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy Sąd doszedł do przekonania, że spełnione zostały przesłanki zasądzenia zadośćuczynienia za naruszenie praw pacjenta. Nie budzi bowiem wątpliwości w świetle poczynionych ustaleń, że personel medyczny szpitala w sposób zawiniony dopuścił się naruszenia prawa powoda do rzetelnej informacji o proponowanym sposobie leczenia, a tym samym do uniemożliwienia powodowi wyrażenia świadomej zgody na zabieg.

W świetle powyższych okoliczności Sąd przyznał powodowi za naruszenie jego praw jako pacjenta, zadośćuczynienie w kwocie 15.000 zł.