Zabiegi z wykorzystaniem toksyny botulinowej, powszechnie znanej jako botoks, od lat cieszą się ogromną popularnością wśród osób pragnących poprawić wygląd i opóźnić procesy starzenia. Z pozoru proste i nieinwazyjne, w rzeczywistości wymagają dużej wiedzy medycznej, precyzji i doświadczenia.
Coraz częściej słyszy się o przypadkach, gdy botoks podawany jest przez osoby bez wykształcenia medycznego — kosmetologów, techników czy osoby po kursach. To nie tylko łamanie prawa, ale przede wszystkim poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów.
Botoks — wykorzystanie w medycynie estetycznej i nie tylko
Toksyna botulinowa potocznie zwana botoksem od lat wykorzystywana jest w medycynie estetycznej do wygładzania zmarszczek. Botoks stosowany jest najczęściej w obrębie twarzy na czoło, wokół oczu, do ust. Ponadto służy do modelowania konturu brody, żuchwy czy nosa.
Botoks ma także zastosowanie na takie przypadłości jak bruksizm, migreny oraz nadpotliwość części ciała. Jest to zastosowanie botoksu, o którym nadal mało się mówi, a efekty są bardzo skuteczne.
Charakter zabiegu jako świadczenia zdrowotnego
Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 10 ustawy o działalności leczniczej, świadczeniem zdrowotnym jest działanie służące zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu lub poprawie zdrowia oraz inne działania medyczne wynikające z procesu leczenia.
W orzecznictwie i praktyce przyjmuje się, że podanie toksyny botulinowej, mimo iż bywa wykonywane w celach estetycznych, ingeruje w struktury anatomiczne organizmu i niesie ryzyko powikłań, dlatego spełnia przesłanki świadczenia zdrowotnego.
W konsekwencji zabieg taki może być wykonywany wyłącznie przez osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje, czyli lekarzy lub lekarzy dentystów, działających w ramach podmiotu wykonującego działalność leczniczą lub praktyki zawodowej.
Zakres uprawnień zawodowych do wykonania botoksu
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, wykonywanie zawodu lekarza polega na udzielaniu przez osobę posiadającą wymagane kwalifikacje, potwierdzone odpowiednimi dokumentami, świadczeń zdrowotnych, w szczególności: badaniu stanu zdrowia, rozpoznawaniu chorób i zapobieganiu im, leczeniu i rehabilitacji chorych, udzielaniu porad lekarskich, a także wydawaniu opinii i orzeczeń lekarskich.
Podanie toksyny botulinowej jako substancji biologicznie czynnej wymaga nie tylko umiejętności technicznych, ale i wiedzy medycznej dotyczącej farmakodynamiki, potencjalnych działań niepożądanych oraz postępowania w przypadku wystąpienia powikłań.
Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, tylko lekarz ma prawo do samodzielnego kwalifikowania pacjenta do zabiegu, przygotowania preparatu oraz jego podania.
Odpowiedzialność karna i cywilna za podanie botoksu przez osobę nieuprawnioną
Wykonywanie zabiegów z użyciem botoksu przez osoby nieuprawnione może skutkować odpowiedzialnością karną i cywilną.
Odpowiedzialność karna: Wykonywanie działalności leczniczej bez wymaganego wpisu do rejestru lub ewidencji stanowi wykroczenie, które podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny.
Dodatkowo zgodnie z art. 160 § 1 Kodeksu karnego, każdy, kto naraża człowieka na bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.
Ponadto art. 156 oraz art. 157 Kodeksu karnego określają odpowiedzialność karną za spowodowanie ciężkiego, średniego lub lekkiego uszczerbku na zdrowiu. Czyny te zagrożone są karą pozbawienia wolności.
Odpowiedzialność cywilna: Osoba nieuprawniona, która wyrządzi pacjentowi szkodę w wyniku nieprawidłowego podania toksyny botulinowej może odpowiadać na zasadach ogólnych określonych w Kodeksie cywilnym na podstawie art. 415, art. 444 i art. 445.
Brak uprawnień zawodowych wyłącza przy tym możliwość posiadania ubezpieczenia OC obejmującego działalność medyczną, co zwiększa ryzyko finansowe sprawcy.
Odszkodowanie za wykonanie zabiegu przez osobę nieuprawnioną — wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu sygn. akt XII C 45/18
Sprawa dotyczy wykonania przez nieodpowiednio wykwalifikowane osoby, które prowadziły działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży hurtowej kosmetyków i perfum i nie posiadały wykształcenia medycznego zabiegu mezoterapii igłowej. W wyniku wykonania zabiegu w sposób niewłaściwy i produktem niewiadomego pochodzenia powódka doznała uszczerbku na zdrowiu.
Choć w samym uzasadnieniu orzeczenia nie jest bezpośrednio stwierdzone, że zabieg był wykonany przez osobę całkowicie pozbawioną kwalifikacji medycznych, sąd uznał, że nawet jeśli zabieg mieści się w obszarze tzw. „kosmetologii” (np. mezoterapia igłowa, w szczególności iniekcje) — to brak dostatecznych kwalifikacji, niewłaściwe warunki lokalowe czy procedury mogą uzasadniać odpowiedzialność odszkodowawczą.
Sąd przyznał powódce łącznie 25 tysięcy złotych zadośćuczynienia.
Stanowiska organów i samorządów zawodowych
Naczelna Izba Lekarska oraz Ministerstwo Zdrowia podkreślają, że zabiegi z użyciem toksyny botulinowej mają charakter medyczny i mogą być wykonywane wyłącznie przez lekarzy.
W 2022 r. Naczelna Rada Lekarska przyjęła stanowisko, w którym jednoznacznie wskazano, że wykonywanie takich procedur przez osoby niebędące lekarzami stanowi naruszenie prawa oraz zagrożenie dla zdrowia publicznego.
Ponadto, zgodnie z interpretacjami Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, botoks jest produktem leczniczym, którego obrót i stosowanie podlegają przepisom ustawy – Prawo farmaceutyczne. Oznacza to, że jego użycie jest dozwolone jedynie w ramach działalności leczniczej.
Podsumowanie
Podanie toksyny botulinowej jest zabiegiem medycznym, wymagającym wiedzy, kwalifikacji i uprawnień zawodowych właściwych dla lekarza. Osoby nieposiadające wykształcenia medycznego, które podejmują się wykonywania tego rodzaju świadczeń, działają niezgodnie z prawem i ponoszą pełną odpowiedzialność skutki swoich działań. Przestrzeganie zasady „botoks tylko dla lekarza” stanowi nie tylko wymóg prawny, ale i element zapewnienia bezpieczeństwa oraz jakości zabiegów medycyny estetycznej w Polsce.
Kancelaria specjalizująca się w prawie medycznym może pomóc w ocenie, czy doszło do błędu medycznego, przygotować niezbędne dowody i reprezentować pacjenta w postępowaniu przedsądowym lub sądowym.
Zapraszamy do kontaktu pod numerem: 726 003 505.
