Leczenie kanałowe (endodontyczne) jest jednym z najtrudniejszych i najbardziej precyzyjnych zabiegów w stomatologii.
Jego powodzenie zależy nie tylko od wiedzy i doświadczenia lekarza, lecz także od przestrzegania obowiązujących procedur diagnostycznych i kontrolnych.
Zaniechania na tym etapie mogą prowadzić do poważnych konsekwencji dla pacjenta – zarówno zdrowotnych, jak i finansowych.
W orzecznictwie sądów powszechnych i lekarskich wielokrotnie podkreślano, że brak pełnej obturacji kanału czy niewykonanie zdjęcia RTG po zakończonym leczeniu stanowią naruszenie standardów medycznych.
W konsekwencji zaś mogą być uznane za błąd w sztuce lekarskiej.
Leczenie kanałowe – istota i znaczenie prawidłowej obturacji
Leczenie kanałowe polega na usunięciu zainfekowanej miazgi zęba, opracowaniu kanału oraz jego szczelnym wypełnieniu (obturacji). Celem zabiegu jest wyeliminowanie bakterii i zapobieżenie rozwojowi zmian okołowierzchołkowych.
Niezakończenie leczenia kanałowego lub pozostawienie kanału niewypełnionego w całości stwarza warunki do namnażania się bakterii. Skutkiem tego mogą być przewlekłe stany zapalne, bóle, a w dalszej perspektywie – utrata zęba.
Szczelna obturacja kanału jest zatem nie tylko wymogiem medycznym, lecz także prawnym obowiązkiem lekarza, wynikającym z art. 6 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, nakazującym udzielanie świadczeń zgodnych z aktualną wiedzą medyczną.
Znaczenie diagnostyki radiologicznej
Jednym z podstawowych elementów leczenia endodontycznego jest diagnostyka obrazowa.
Zdjęcie RTG wykonane po zakończeniu leczenia kanałowego pełni funkcję kontrolną – pozwala ocenić, czy kanały zostały wypełnione na całej długości, a materiał szczelnie je zamknął.
Zaniechanie wykonania takiego badania stanowi naruszenie procedur diagnostycznych. Jak wskazał Sąd Rejonowy w Kaliszu w wyroku z dnia 10 stycznia 2020 r. (sygn. akt I C 1337/18), brak pełnej obturacji kanału skutkuje rozwojem zmian okołowierzchołkowych, a brak wykonania zdjęcia RTG po leczeniu uniemożliwia wczesne wykrycie powikłań.
Orzecznictwo sądów i sądów lekarskich
Wyrok Sądu Rejonowego w Kaliszu z dnia 10 stycznia 2020 r., sygn. akt I C 1337/18, LEX nr 2847184
Sprawa dotyczyła pacjentki, u której po leczeniu kanałowym wystąpiły zmiany okołowierzchołkowe.
Lekarz stomatolog nie zakończył prawidłowo procesu obturacji kanałów, a ponadto nie wykonał zdjęcia rentgenowskiego po zabiegu.
Skutkiem tego powstały zmiany zapalne, które ujawniły się dopiero po kilku miesiącach, a pacjentka została zmuszona do ponownego leczenia, a ostatecznie – do ekstrakcji zęba.
Sąd uznał, że brak pełnej obturacji kanału był uchybieniem technicznym, jednak kluczowe znaczenie miało niewykonanie zdjęcia RTG.
Jak podkreślono w uzasadnieniu, kontrolne badanie radiologiczne po leczeniu endodontycznym nie jest fakultatywne. Stanowi on standard postępowania zgodny z aktualną wiedzą medyczną.
Zaniechanie tej czynności pozbawiło pacjentkę szansy na wczesne wykrycie komplikacji i wdrożenie leczenia naprawczego.
Sąd wskazał, że obowiązek działania zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o prawach pacjenta oznacza stosowanie procedur diagnostycznych nie tylko w fazie rozpoznania, lecz również po zakończeniu zabiegu.
Orzeczenie Okręgowego Sądu Lekarskiego w Gdańsku z dnia 17 listopada 2016 r., sygn. OSL-5/Wu/2016
W tej sprawie lekarz stomatolog podczas leczenia kanałowego doprowadził do złamania narzędzia endodontycznego w kanale korzeniowym. Samo złamanie narzędzia – jak wskazał OSL – mieści się w ryzyku zabiegowym i nie stanowi jeszcze przewinienia zawodowego. Istotne okazało się natomiast dalsze postępowanie lekarza:
- nie poinformował pacjentki o zaistniałym powikłaniu,
- nie wykonał zdjęcia RTG, które mogłoby zweryfikować położenie złamanego narzędzia,
- nie skierował pacjentki na leczenie specjalistyczne ani do konsultacji endodontycznej.
OSL uznał, że takie zaniechania stanowią naruszenie art. 8 ustawy o prawach pacjenta (prawo do świadczeń udzielanych z należytą starannością) oraz art. 9 tej ustawy (prawo pacjenta do rzetelnej informacji).
W uzasadnieniu podkreślono, że zatajenie przed pacjentem informacji o złamanym narzędziu pozbawiło go realnej możliwości podjęcia decyzji co do dalszego leczenia. Obowiązek informacyjny nie jest ograniczony wyłącznie do samego rozpoznania czy planu leczenia – obejmuje również wszelkie powikłania, które wystąpiły w trakcie zabiegu.
Konsekwencją błędu było zaostrzenie stanu zapalnego, powtarzające się dolegliwości bólowe, a finalnie – konieczność usunięcia zęba.
Prawne konsekwencje błędów w leczeniu kanałowym
Błędy medyczne w leczeniu endodontycznym mogą rodzić odpowiedzialność:
- cywilną – pacjent może dochodzić odszkodowania i zadośćuczynienia za doznaną krzywdę (art. 415 k.c. w zw. z art. 445 k.c.),
- karną – w przypadku narażenia pacjenta na niebezpieczeństwo utraty zdrowia (art. 160 k.k.),
- zawodową – odpowiedzialność zawodowa lekarza przed sądami lekarskimi (art. 53 ustawy o izbach lekarskich).
Warto podkreślić, że nie każdy nieudany efekt leczenia jest błędem medycznym. Powikłania są nieodłącznym elementem medycyny. Odpowiedzialność pojawia się wówczas, gdy lekarz nie dochowa należytej staranności – np. nie wykona zdjęcia RTG, nie poinformuje pacjenta o złamanym narzędziu, nie skieruje go do specjalisty.
Obowiązek informacyjny wobec pacjenta
Prawo pacjenta do informacji (art. 9 ustawy o prawach pacjenta) obejmuje m.in. poinformowanie o stanie zdrowia, diagnozie, proponowanych metodach leczenia, możliwych powikłaniach oraz skutkach ich wystąpienia.
Zatajanie istotnych faktów – jak w przypadku złamania narzędzia endodontycznego – narusza ten obowiązek i samo w sobie może być uznane za błąd w sztuce. Jak podkreślił OSL w Gdańsku, powikłanie mieści się w ryzyku medycznym, ale brak poinformowania o nim i zaniechanie działań naprawczych to już uchybienie zawodowe.
Perspektywa pacjenta i lekarza
Z punktu widzenia pacjenta konsekwencje zaniedbań w leczeniu kanałowym są wyjątkowo dotkliwe – ból, koszty ponownego leczenia, ryzyko utraty zęba. Z punktu widzenia lekarza – groźba odpowiedzialności cywilnej, karnej i zawodowej.
Dlatego tak istotne jest przestrzeganie procedur, w tym:
- dokumentowanie każdego etapu leczenia,
- wykonywanie kontrolnych zdjęć RTG,
- rzetelne informowanie pacjenta o stanie faktycznym i ewentualnych powikłaniach.
Najczęstsze błędy w leczeniu kanałowym
- Brak pełnej obturacji kanału – prowadzi do rozwoju zmian okołowierzchołkowych.
- Pozostawienie złamanego narzędzia bez informacji dla pacjenta – narusza prawo do informacji.
- Brak kontroli radiologicznej – uniemożliwia weryfikację prawidłowości leczenia.
- Brak skierowania na leczenie specjalistyczne – ogranicza szanse na uratowanie zęba.
FAQ – najczęstsze pytania pacjentów
Czy każdy ból po leczeniu kanałowym oznacza błąd lekarza?
Nie. Ból może być naturalną reakcją organizmu. Błędem jest natomiast brak diagnostyki i kontroli, które wykluczyłyby powikłania.
Czy pacjent ma prawo do kopii zdjęcia RTG?
Tak. Pacjent ma prawo wglądu i otrzymania kopii dokumentacji medycznej, w tym zdjęć RTG.
Co zrobić, gdy lekarz nie poinformował o złamanym narzędziu w kanale?
Pacjent może złożyć skargę do Rzecznika Praw Pacjenta, zawiadomienie do Okręgowej Izby Lekarskiej oraz rozważyć dochodzenie roszczeń cywilnych.
Czy usunięcie zęba po źle przeprowadzonym leczeniu kanałowym daje podstawy do odszkodowania?
Tak, jeśli wykaże się związek przyczynowy między zaniedbaniem lekarza a utratą zęba.
Podsumowanie
Orzecznictwo sądowe jednoznacznie wskazuje, że brak zakończenia leczenia kanałowego i zaniechanie kontroli radiologicznej mogą być kwalifikowane jako błąd w sztuce lekarskiej.
Nawet jeśli powikłania są częścią ryzyka medycznego, to zaniechanie poinformowania pacjenta i podjęcia działań naprawczych nie mieści się już w standardzie należytej staranności.
Pacjenci powinni być świadomi swoich praw, a lekarze – konsekwencji zaniedbań. Przestrzeganie procedur nie tylko chroni zdrowie pacjenta, lecz także minimalizuje ryzyko odpowiedzialności prawnej lekarza.
Kancelaria Radcy Prawnego dr Tymoteusz Zych w ramach świadczonych usług udzieli pomocy w dochodzeniu Państwa praw w związku z błędem medycznym braku pełnej obturacji po leczeniu kanałowym i zaniechania kontroli radiologicznej.
Zapraszamy do kontaktu pod numerem telefonu 726 003 505.
