Wstęp
Obowiązkiem, który spoczywa na lekarzu, w związku z wykonywaniem jakiegokolwiek świadczenia medycznego jest odpowiednie poinformowanie pacjenta oraz otrzymanie zgody.
Polski system prawny przyznaje każdemu człowiekowi prawa do samostanowienia oraz autonomi.
W praktyce jednak lekarze często informują pacjenta bardzo pobieżnie a nawet zupełnie pomijają ten obowiązek.
Nieprzekazanie odpowiednich informacji lub brak zgody może powodować naruszenie praw pacjenta oraz bezprawność wykonywanego świadczenia.
Podstawy prawne
Główną podstawą prawną, która nakłada na lekarza obowiązek, jest art. 31 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Ponadto art. 9-12 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (UPP) doprecyzowują, jakie informacje udzielić pacjentowi.
Art. 16 UPP dodatkowo zaznacza, że pacjent ma prawo do udzielenia świadomej zgody po przekazaniu mu informacji zawartych w art. 9-12 UPP.
Oświadczenie o poinformowaniu a zgoda
Większość osób, kiedy słyszy te dwa pojęcia to myśli, że są one tożsame, ale polskie prawo rozróżnia oświadczenie a zgodę.
Oświadczenie o poinformowaniu pacjenta jest elementem tak zwanego procesu informacyjnego. Potwierdza ono, że pacjent otrzymał informacje o swoim stanie zdrowia oraz wszystkich niezbędnych informacjach zawartych w art. 31 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Sama zgoda jest jednak osobnym oświadczeniem woli, które wskazuje, że pacjent zgadza się na świadczenia, którym będzie poddany.
Polskie prawo zaznacza, że oświadczenie i zgoda są współzależne. Bez poinformowania zgoda będzie uznawana za nieważną, tak samo jak poinformowanie bez zgody.
W praktyce zgoda i oświadczenie o poinformowaniu często wyraża się w jednym dokumencie. Nie można jednak zapominać, że są to dwa osobne obowiązki lekarza.
Informacje, które muszą być przekazane pacjentowi
Zgodnie z wymienionym wyżej art. 31 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty pacjent musi zostać poinformowany o:
- stanie zdrowia;
- rozpoznaniu;
- proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych/leczniczych;
- dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania lub zaniechania;
- wynikach leczenia;
- rokowaniach.
Pacjent powinien też mieć przestrzeń do zadawania pytań oraz wskazywania wątpliwości. Pacjent powinien być traktowany z należytym szacunkiem i cierpliwością. To na lekarzu spoczywa obowiązek przekazania informacji.
Forma zgody
W przypadku badań rutynowych albo świadczeń o niskim ryzyku udzielenie zgody oraz informowanie pacjenta zazwyczaj wykonuje się w formie werbalnej.
Pomimo że forma pisemna nie jest wymagana, to lekarz ma obowiązek dołożyć należytą staranność, aby spełnić obowiązek informowania oraz zgody.
W przypadku świadczeń o podwyższonym ryzyku lub eksperymentów medycznych polskie prawo wymaga formy pisemnej podpisanej zarówno przez lekarza, jak i pacjenta.
Forma rozdzielenia tych dwóch obowiązków na dwa osobne dokumenty bądź skondensowanie ich w jeden jest dowolna, ale istotne jest zawarcie wszystkich wymaganych informacji.
Ponadto forma pisemna zabezpiecza lekarza oraz stanowi dowód, że pacjent zgodę wyraził i uzyskał odpowiednie informacje, przez co może zostać użyta jako dowód w sprawie.
Brak wskazania możliwych powikłań w zgodzie – konsekwencje prawne
Niepełna zgoda, która nie zawiera informacji dotyczących możliwych powikłań, jest tak zwaną zgodą nieuświadomioną. W świetle prawa zgoda ta jest nieważna, a lekarza można z tego powodu pociągniąć do odpowiedzialności.
Między innymi może on odpowiadać cywilnie za naruszenie praw pacjenta. Pokrzywdzony pacjent może wtedy domagać się zadośćuczynienia oraz odszkodowania.
Ponadto lekarza można pociągnąć do odpowiedzialności zawodowej za naruszenie kodeksu etyki lekarskiej, a w rzadszych przypadkach dochodzi nawet do odpowiedzialności karnej.
Tak wiele płaszczyzn odpowiedzialności, według których może odpowiadać lekarz, pokazuje, jak ważne jest odpowiednie poinformowanie pacjenta.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
- Czy pacjent może później wycofać zgodę na zabieg?
Tak, aż do momentu rozpoczęcia zabiegu pacjent może cofnąć zgodę. Lekarz ma wtedy obowiązek przerwać działanie. Wyjątkiem od tej zasady są świadczenia niezbędne dla ratowania życia pacjenta
- Czy można odmówić podpisania zgody, jeśli formularz jest zbyt ogólny?
Tak, pacjent ma prawo nie podpisać zgody, jeśli uznał, że nie został odpowiednio poinformowany
- Co może zrobić pacjent, który nie został poinformowany o powikłaniach, a później ich doświadczył?
Jeśli pacjent nie został poinformowany o powikłaniach może złożyć skargę do Rzecznika Praw Pacjenta lub wystąpić do sądu z roszczeniem o odszkodowanie lub zadośćuczynienie.
Podsumowanie
Brak wskazania możliwych powikłań w zgodzie na świadczenie medyczne jest poważnym naruszeniem zarówno prawa, jak i etyki lekarskiej.
Formularz zgody musi zawierać wszystkie niezbędne informacje, a jeśli pacjent nie czuje, że przekazano mu wszystkie wymagane informacje, powinien mieć przestrzeń do zadawania lekarzowi pytań i zgłaszania swoich obaw.
Ponadto trzeba pamiętać, że w przypadku naruszenia można ubiegać się o odpowiednie zadośćuczynienie oraz odszkodowanie.
Kancelaria Radcy Prawnego dr Tymoteusz Zych w ramach świadczonych usług pomoże w dochodzeniu Państwa praw na każdym etapie postępowania.
Zapraszamy do kontaktu pod numerem telefonu +48 726 003 505.
