Czy można wykorzystać prywatną opinię biegłego w postępowaniu sądowym?

W praktyce obrotu prawnego coraz częściej pojawia się pytanie o dopuszczalność i skuteczność wykorzystywania tzw. prywatnych opinii biegłych w postępowaniach sądowych.

Pojęcie prywatnej opinii biegłego i jej status prawny

Prywatna opinia biegłego to dokument sporządzony przez osobę posiadającą wiedzę specjalistyczną, która nie została powołana przez sąd w charakterze biegłego, lecz na zlecenie jednej ze stron. Najczęściej jest to opinia odpłatna, mająca na celu przedstawienie stanowiska eksperckiego w konkretnej sprawie.

W świetle obowiązujących przepisów procedury cywilnej i karnej, opinia taka nie ma waloru opinii biegłego w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c. ani art. 193 § 1 k.p.k. Nie oznacza to jednak, że pozostaje ona bez znaczenia dowodowego

Prywatna opinia biegłego w postępowaniu cywilnym

Zgodnie z art. 278 § 1 k.p.c., gdy do rozstrzygnięcia sprawy potrzebne są wiadomości specjalne, sąd zasięga opinii biegłego. W praktyce nie wyklucza to możliwości przedstawienia przez stronę prywatnej opinii biegłego jako dowodu z dokumentu. W takim przypadku opinia ta nie ma charakteru opinii biegłego sądowego, lecz jest dokumentem prywatnym zawierającym opinię osoby trzeciej.

Sąd może zatem ocenić prywatną opinię biegłego na zasadach ogólnych przewidzianych w art. 233 § 1 k.p.c., czyli zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów.

Prywatna opinia biegłego w postępowaniu karnym

W postępowaniu karnym, na podstawie art. 193 § 1 k.p.k., dowód z opinii biegłego przeprowadza się, gdy stwierdzenie okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia wymaga wiadomości specjalnych. W praktyce strony postępowania karnego, zwłaszcza obrona, mogą przedstawić prywatną opinię biegłego jako dokument.

Sąd nie ma obowiązku uznania takiej opinii za wystarczającą, ale może wziąć ją pod uwagę w ramach całokształtu materiału dowodowego. Niejednokrotnie prywatna opinia biegłego jest wykorzystywana w celu zakwestionowania opinii biegłego sądowego, wskazania nieścisłości lub braków tej opinii, a także uzasadnienia potrzeby powołania innego biegłego.

Podobnie jak w procedurze cywilnej, również w procedurze karnej prywatna opinia biegłego traktowana jest jako dokument prywatny i podlega ocenie zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów (art. 7 k.p.k.).

Znaczenie praktyczne prywatnej opinii biegłego

Choć prywatna opinia biegłego nie ma statusu formalnej opinii biegłego powołanego przez sąd, może odegrać istotną rolę w toku procesu. Jej znaczenie praktyczne polega przede wszystkim na:

• wskazaniu sądowi, że dana kwestia rzeczywiście wymaga wiedzy specjalistycznej,
• zakwestionowaniu wniosków opinii biegłego sądowego,
• dostarczeniu argumentacji wspierającej stanowisko strony.

W sprawach o dużym stopniu skomplikowania, zwłaszcza w sprawach medycznych, budowlanych czy gospodarczych, prywatna opinia eksperta może stanowić fundament dla skutecznej strategii procesowej. Wskazuje się również, że przedstawienie takiej opinii może skłonić sąd do dopuszczenia dowodu z opinii innego biegłego lub instytucji naukowej.

Ograniczenia i ryzyka związane z wykorzystaniem prywatnej opinii biegłego

Pomimo wielu potencjalnych korzyści, wykorzystanie prywatnej opinii biegłego wiąże się również z pewnymi ograniczeniami. Przede wszystkim:

• nie ma ona waloru opinii biegłego sądowego,
• może być traktowana jako dokument stronniczy,
• sąd nie ma obowiązku uwzględnienia jej treści,
• nie podlega weryfikacji przez przesłuchanie jej autora, chyba że zostanie on formalnie powołany jako biegły.

Dlatego też wykorzystanie takiej opinii powinno być przemyślane i wkomponowane w szerszą strategię procesową.

Orzecznictwo

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 8 marca 2023 r., sygn. akt V ACa 133/21

Zgodnie z dominującym stanowiskiem orzecznictwa opinie prywatne stanowią jedynie uzupełnienia twierdzeń procesowych stron o wiadomości specjalne. Jednakże dostrzec należy także i to, iż podnosi się to, że mogą one mieć znaczenie przy ocenie materiału dowodowego. Mogą też stanowić asumpt do podważenia przeprowadzonej opinii sądowej.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 lutego 2023 r., sygn. I ACa 1026/21

W przypadku wykorzystania prywatnych opinii, które jednocześnie spełniają wymogi stawiane takim opiniom sporządzonych przez biegłych w procedurze, w szczególności w zakresie jej fachowości, spójności i stanowczości, to w takim razie, jej prywatny charakter, samo przez się, jeszcze nie wyklucza jej wykorzystania przy ustaleniach faktycznych w trakcie rozpoznania sprawy.

Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 kwietnia 2015 r., sygn. I ACa 154/15

Prywatne opinie (ekspertyzy) są wyjaśnieniami stanowiska samej strony z uwzględnieniem wiadomości specjalnych i stanowią jedynie potwierdzenie stanowiska strony. Tylko wtedy mogą stanowić podstawę rozstrzygnięcia sądowego, o ile zostaną przyznane przez drugą stronę. 

Podsumowanie

Prywatna opinia biegłego nie zastępuje opinii biegłego sądowego, ale może stanowić istotny środek dowodowy w postępowaniu cywilnym i karnym. Ma status dokumentu prywatnego i podlega swobodnej ocenie przez sąd.

Zważając na powyższe, warto rozważyć zlecenie prywatnej opinii biegłemu w sprawach, które wymagają specjalistycznej wiedzy. Przy czym jej użycie powinno być zawsze elementem szerszej koncepcji procesowej, uwzględniającej cel, ryzyko oraz potencjalny odbiór.

Kancelaria Radcy Prawnego dr Tymoteusz Zych w ramach świadczonych usług pomoże w dochodzeniu Państwa praw w związku z błędami medycznymi na każdym etapie postępowania

Zapraszamy do kontaktu pod numerem telefonu +48 726 003 505.