Nadmiernie długie leczenie ortodontyczne

Nadmiernie długie leczenie ortodontyczne to problem, który dotyka zarówno pacjentów, jak i lekarzy stomatologów specjalizujących się w ortodoncji. Wydłużony czas leczenia może wynikać z wielu przyczyn, takich jak:

• niewłaściwe zaplanowanie terapii,
• problemy zdrowotne pacjenta,
• niewystarczająca współpraca pacjenta,
• czy też nieprzewidziane komplikacje w trakcie leczenia.

Niemniej jednak takie sytuacje często rodzą pytania o:

• odpowiedzialność prawną lekarza,
• granice tolerancji pacjenta,
• zgodność przebiegu leczenia z przepisami prawa.

Obowiązki lekarza i prawa pacjenta

Podstawowym obowiązkiem lekarza ortodonty, zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. 2023 r., poz. 129), jest działanie z należytą starannością i zgodnie z aktualnym stanem wiedzy medycznej. Nadmiernie długie leczenie ortodontyczne może być uznane za naruszenie tych zasad, zwłaszcza jeśli nie zostało odpowiednio uzasadnione medycznie. Przedłużający się proces leczenia bez uzasadnionych przyczyn może być postrzegany jako brak profesjonalizmu. To z kolei może rodzić roszczenia ze strony pacjenta, w tym dotyczące zwrotu kosztów, odszkodowania za uszczerbek na zdrowiu lub zadośćuczynienia za straty moralne.

W przypadku leczenia ortodontycznego kluczowe znaczenie ma właściwe informowanie pacjenta na każdym etapie terapii. Zgodnie z art. 31 ww. ustawy, lekarz ma obowiązek przekazać pacjentowi pełną i zrozumiałą informację na temat planowanego leczenia, przewidywanego czasu jego trwania, możliwych powikłań oraz alternatywnych metod postępowania. Niedopełnienie tego obowiązku może skutkować zarzutem naruszenia praw pacjenta określonych w ustawie z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz.U. 2023 r., poz. 852).

Wydłużony czas leczenia ortodontycznego a jego przyczyny i konsekwencje

Nadmiernie długie leczenie ortodontyczne może mieć różnorodne konsekwencje zdrowotne i psychiczne dla pacjenta. Przedłużający się czas noszenia aparatu ortodontycznego może prowadzić do uszkodzeń szkliwa, recesji dziąseł czy zwiększenia ryzyka próchnicy zębów. Co więcej, brak widocznych postępów leczenia może powodować frustrację, obniżenie samooceny i utratę zaufania do lekarza. W takich sytuacjach pacjent może dochodzić swoich praw na drodze sądowej, żądając m.in. odszkodowania na podstawie art. 415 kodeksu cywilnego, który określa odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną z winy.

Równie istotną kwestią jest dokumentacja medyczna, której prowadzenie w sposób rzetelny i kompletny jest obowiązkiem każdego lekarza, zgodnie z art. 23 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. W przypadku sporu z pacjentem dokumentacja ta stanowi kluczowy dowód w ocenie, czy lekarz dochował należytej staranności oraz, czy przebieg leczenia był zgodny z ustaleniami. Jeśli w dokumentacji brakuje szczegółowych informacji dotyczących uzasadnienia wydłużenia terapii, lekarz może mieć trudności z obroną swojego stanowiska w ewentualnym postępowaniu sądowym.

Podkreślić należy, że nadmiernie długie leczenie ortodontyczne nie zawsze jest wynikiem zaniedbań ze strony lekarza. Zdarzają się sytuacje, w których to pacjent nie stosuje się do zaleceń, zaniedbuje higienę jamy ustnej lub unika regularnych wizyt kontrolnych, co uniemożliwia skuteczne i terminowe zakończenie leczenia. Niemniej jednak nawet w takich przypadkach lekarz powinien odpowiednio dokumentować brak współpracy ze strony pacjenta, aby uniknąć ewentualnych zarzutów.

Orzecznictwo

Wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 8 listopada 2022 r. (sygn. akt IV Ka 480/22) dotyczył sprawy apelacyjnej M. M., oskarżonej z art. 157 § 1 i 3 kodeksu karnego, która prowadziła leczenie ortodontyczne pacjentki A. K. bez odpowiednich kwalifikacji. Leczenie to trwało blisko 6 lat, mimo że pierwotnie zakładano, iż potrwa około 2 lat. W tym czasie nie odnotowano pozytywnych rezultatów terapii – stan zdrowia pacjentki uległ pogorszeniu, a wada zgryzu się pogłębiła. Oskarżona błędnie zdiagnozowała problem jako zwykłą wadę zgryzu, gdy w rzeczywistości była to wada szkieletowo-zębowa. Działania terapeutyczne były nieadekwatne. To doprowadziło do poważnych szkód zdrowotnych, takich jak zanik korzeni zębów przednich górnych oraz konieczność podjęcia intensywnego leczenia naprawczego, w tym chirurgicznego usunięcia czterech zębów i potencjalnie złamania żuchwy. W trakcie tego długiego procesu oskarżona nie wykonała ani jednego zdjęcia RTG, mimo świadomości konieczności takich badań, ani nie skonsultowała przypadku pacjentki z innymi specjalistami. To było podstawowym zaniedbaniem.

Sąd ustalił, że w wyniku tych błędów najlepszy czas na skuteczne leczenie ortodontyczne pacjentki, przypadający na okres jej nastoletni, został bezpowrotnie utracony. To znacznie skomplikowało i wydłużyło obecnie prowadzone leczenie naprawcze. Oskarżona działała umyślnie w formie zamiaru ewentualnego, godząc się na możliwość wyrządzenia szkody zdrowotnej pacjentce. Sąd zmienił wyrok sądu pierwszej instancji, podwyższając kwotę zadośćuczynienia dla pokrzywdzonej z 40 000 zł do 80 000 zł. Uznał, że pierwotnie zasądzona suma była niewspółmierna do rozmiaru krzywd. Jednocześnie utrzymano w mocy środek karny w postaci zakazu wykonywania zawodu dentysty przez 5 lat, wskazując, że działania oskarżonej naruszały podstawowe standardy zawodowe, a brak odpowiedniej wiedzy i uprawnień do prowadzenia leczenia ortodontycznego podważył zaufanie do niej jako lekarza dentysty.

W zakresie kosztów postępowania Sąd obciążył oskarżoną opłatami na rzecz oskarżycielki posiłkowej w wysokości 1008 zł za zastępstwo procesowe oraz łącznie 230 zł na rzecz Skarbu Państwa. Oskarżona, jako osoba dotychczas niekarana, podnosiła argumenty o trudnej sytuacji finansowej, które jednak zostały uznane za niewystarczające do zwolnienia jej z kosztów, biorąc pod uwagę charakter jej przewinienia oraz możliwość podjęcia zatrudnienia w innej branży. Sąd uznał, że wymierzona kara w pełni odzwierciedla stopień szkodliwości społecznej czynu oraz spełnia cele prewencji ogólnej i indywidualnej.

Podsumowanie

Podsumowując, nadmiernie długie leczenie ortodontyczne jest problemem wielowymiarowym, który może mieć konsekwencje prawne, zdrowotne i emocjonalne. Kluczowe znaczenie ma przestrzeganie przepisów prawa, w tym należyte informowanie pacjenta, prowadzenie rzetelnej dokumentacji medycznej oraz zachowanie najwyższych standardów staranności w procesie leczenia. Z drugiej strony, także pacjent powinien być świadomy swojej roli w terapii i współpracować z lekarzem, aby osiągnąć zamierzony efekt w jak najkrótszym możliwym czasie.