Leczenie ortodontyczne jest jednym z najbardziej precyzyjnych i długotrwałych procesów w stomatologii. Jego celem jest nie tylko poprawa estetyki uśmiechu, ale przede wszystkim przywrócenie prawidłowej funkcji zgryzu, równowagi mięśniowej oraz właściwego rozłożenia sił żucia. Kluczem do sukcesu w terapii ortodontycznej jest prawidłowe planowanie i stopniowe przemieszczanie zębów z wykorzystaniem sił mechanicznych.
Jednakże – jeśli zastosowane siły są niewłaściwie dobrane, zbyt silne, zbyt słabe lub źle ukierunkowane – mogą doprowadzić do poważnych powikłań zdrowotnych. Wówczas problem przestaje być wyłącznie medyczny i staje się również kwestią odpowiedzialności prawnej lekarza ortodonty.
Biomechanika leczenia ortodontycznego – dlaczego siła ma znaczenie
W leczeniu ortodontycznym zęby są przemieszczane w wyniku działania kontrolowanych sił wywieranych przez aparat stały lub ruchomy. Siły te działają poprzez ozębną – delikatną strukturę łączącą korzeń zęba z kością wyrostka zębodołowego. Aby ząb mógł się przemieścić, konieczne jest pobudzenie procesów resorpcji (zaniku) i apozycji (odbudowy) tkanki kostnej w sposób fizjologiczny.
Jeżeli siły są zbyt duże lub źle rozłożone, mogą spowodować:
- resorpcję korzeni zębów (czyli skrócenie korzeni),
- uszkodzenie ozębnej i naczyń krwionośnych,
- martwicę tkanek przyzębia,
- zanik kości wyrostka zębodołowego,
- ból, stan zapalny i ruchomość zębów.
Z kolei zbyt małe siły mogą prowadzić do braku postępów w leczeniu, przedłużenia terapii, destabilizacji zgryzu i nawrotu wady. W każdym z tych przypadków może dojść do nieodwracalnych zmian w uzębieniu pacjenta.
Kiedy niewłaściwe dobranie sił stanowi błąd medyczny
Z punktu widzenia prawa medycznego, błąd medyczny to działanie lub zaniechanie lekarza sprzeczne z aktualną wiedzą medyczną, które prowadzi do szkody pacjenta. W kontekście ortodoncji błędem może być m.in.:
- niewłaściwe zaplanowanie sił w aparacie ortodontycznym,
- brak indywidualizacji leczenia (np. zastosowanie identycznego schematu u różnych pacjentów),
- nieprawidłowe aktywacje łuków lub sprężyn,
- zaniechanie kontroli postępów leczenia i brak reakcji na objawy uboczne,
- brak poinformowania pacjenta o możliwych powikłaniach terapii.
Odpowiedzialność lekarza może wystąpić zarówno wtedy, gdy doszło do zastosowania nadmiernych sił, jak i wtedy, gdy leczenie było nieefektywne z powodu niedostatecznych sił. W obu przypadkach mamy do czynienia z działaniem niezgodnym ze sztuką lekarską.
Znaczenie dokumentacji medycznej
W sprawach dotyczących błędów ortodontycznych ogromne znaczenie ma kompletna dokumentacja medyczna.
Powinna ona zawierać:
- plan leczenia i diagnozę wady zgryzu,
- dane dotyczące aparatów i użytych sił,
- zapisy z wizyt kontrolnych,
- zdjęcia radiologiczne (np. cefalometryczne, pantomograficzne),
- informację o świadomej zgodzie pacjenta na wykonywany zabieg.
Aspekty prawne – odpowiedzialność cywilna, zawodowa i karna
Jeżeli w wyniku błędnie prowadzonego leczenia ortodontycznego pacjent poniósł szkodę, może dojść do uruchomienia trzech rodzajów odpowiedzialności lekarza:
- Odpowiedzialność cywilna
Pacjent może dochodzić roszczeń z tytułu:
- odszkodowania – za poniesione koszty leczenia naprawczego, rehabilitacji czy utraconych dochodów,
- zadośćuczynienia – za ból i cierpienie,
- renty – w razie trwałego uszczerbku na zdrowiu.
Postępowanie cywilne wymaga wykazania trzech elementów: szkody, zawinionego działania lekarza oraz związku przyczynowego między błędem a powstałą szkodą.
- Odpowiedzialność zawodowa
Ortodonci, podobnie jak inni lekarze, podlegają przepisom ustawy o izbach lekarskich i mogą odpowiadać przed Okręgowym Sądem Lekarskim. Sankcje mogą obejmować upomnienie, naganę, karę pieniężną, a w skrajnych przypadkach – zawieszenie lub pozbawienie prawa wykonywania zawodu.
- Odpowiedzialność karna
W sytuacjach, gdy skutkiem błędu jest ciężki uszczerbek na zdrowiu, trwałe kalectwo lub śmierć pacjenta, zastosowanie mogą znaleźć przepisy Kodeksu karnego (np. art. 155, 156 lub 160 k.k.).
Wyrok Sądu Rejonowego w Gdańsku z 2 września 2016 r., I C 1351/15
Sprawa dotyczyła nieprawidłowo prowadzonego leczenia ortodontycznego Podejmując leczenie ortodontyczne powódka dążyła do poprawy wyglądu. Chciała także doprowadzić do tego, by górne i dolne zęby nie nachodziły na siebie. Po kilku miesiącach od założenia aparatu przednie zęby powódki zaczęły się obniżać, zrobiły się nierówne. W tym czasie dolegliwości bólowe odczuwane przez powódkę utrzymywały się niemal przez cały czas. Z tego powodu powódka poprosiła o opinię innego lekarza ortodonty, który uznał, że sposób leczenia nie jest prawidłowy.
Sąd uznał, że w przebiegu leczenia powódki, prowadzonego przez pozwanego, występowały uchybienia, na wszystkich etapach procesu terapeutycznego. Uchybienia te miały bezpośredni wpływ na ostateczny wynik tego leczenia. Przygotowany przez pozwanego plan leczenia był niespójny i niewystarczający. Leczenie powódki było wadliwe z uwagi na wybór metody leczenia, nie dostosowanej do wady zgryzu istniejącej u powódki.
Sąd uznał istnienie szkody wynikającej z nieprawidłowo prowadzonego leczenia ortodontycznego (m.in. konieczność leczenia korygującego) i zasądził od pozwanego na rzecz powódki łącznie kwotę 23.363,20 zł. 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia oraz 3.363,20 zł tytułem odszkodowania.
Prawa pacjenta i możliwe działania
Pacjent, który podejrzewa, że jego leczenie ortodontyczne zostało przeprowadzone nieprawidłowo, ma prawo:
- zażądać kopii pełnej dokumentacji medycznej,
- złożyć skargę do Rzecznika Praw Pacjenta,
- wystąpić do Okręgowej Izby Lekarskiej o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego przeciwko ortodoncie,
- złożyć pozew cywilny przeciwko lekarzowi lub placówce,
- złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa (w najcięższych przypadkach).
W praktyce pierwszym krokiem jest uzyskanie opinii biegłego z zakresu ortodoncji, która pozwoli ustalić, czy użyte siły i przebieg leczenia były zgodne z aktualnymi standardami.
Podsumowanie
Niewłaściwe dobranie sił podczas leczenia ortodontycznego to przykład błędu medycznego, który może skutkować poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi i prawnymi. Właściwe planowanie biomechaniczne, staranna kontrola przebiegu leczenia oraz dbałość o dokumentację i komunikację z pacjentem są podstawą bezpiecznej i zgodnej z prawem praktyki ortodontycznej.
Pacjent, który podejrzewa, że doszło do błędu, ma prawo dochodzić swoich roszczeń – zarówno na drodze cywilnej, jak i przed organami zawodowymi. Z kolei lekarz, który prowadzi terapię zgodnie ze sztuką i potrafi to udokumentować, może skutecznie chronić się przed bezpodstawnymi zarzutami.
Kancelaria specjalizująca się w prawie medycznym może pomóc w ocenie, czy doszło do błędu ortodontycznego, przygotować niezbędne dowody i reprezentować pacjenta w postępowaniu przedsądowym lub sądowym.
Zapraszamy do kontaktu pod numerem: 726 003 505.
