Odszkodowanie – kluczowe aspekty i praktyczne wskazówki

Odszkodowanie a zadośćuczynienie – rozróżnienie pojęć

W praktyce prawnej często pojawia się konieczność rozróżnienia między odszkodowaniem a zadośćuczynieniem. Choć oba pojęcia dotyczą świadczeń przyznawanych osobom poszkodowanym, ich cele oraz sposób ustalania różnią się zasadniczo:

Odszkodowanie
Jest to świadczenie majątkowe, które ma na celu rekompensatę za poniesione straty materialne. Może obejmować koszty leczenia, utracone dochody, a także inne wydatki związane z naprawą szkód. Odszkodowanie ma charakter naprawczy – ma przywrócić poszkodowanego do stanu sprzed szkody.

Zadośćuczynienie
To świadczenie niemajątkowe, mające na celu wynagrodzenie za doznane cierpienie, ból oraz straty niematerialne. Nie jest bezpośrednio związane z rzeczywistymi kosztami, ale ma rekompensować wewnętrzne krzywdy i emocjonalny dyskomfort.

Kluczowe różnice

• Cel świadczenia:

Odszkodowanie ma na celu pokrycie strat materialnych, podczas gdy zadośćuczynienie koncentruje się na wynagrodzeniu strat niematerialnych takich jak cierpienie psychiczne.

• Sposób ustalania wysokości:

W przypadku odszkodowania kluczowym kryterium są rzeczywiste koszty, które można udokumentować. Z kolei wysokość zadośćuczynienia ustalana jest często na podstawie subiektywnej oceny doznanego bólu i cierpienia, co sprawia, że jej wycena bywa bardziej złożona.

Zakres wszelkich kosztów – art. 444 § 1 KC

Art. 444 § 1KC precyzuje, że w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje „wszelkie wynikłe z tego powodu koszty”.

Oznacza to, że sprawca szkody jest zobowiązany do pokrycia nie tylko wydatków związanych z leczeniem i rehabilitacją, ale także kosztów przyszłych – na przykład opłat za kursy przekwalifikowujące w sytuacji, gdy poszkodowany utraci zdolność do wykonywania dotychczasowego zawodu.

Kluczowym mechanizmem przewidzianym w przepisie jest możliwość żądania przez poszkodowanego wyłożenia z góry sumy potrzebnej na pokrycie tych kosztów.

Dochodzenie roszczenia o rentę — art. 444 § 2 KC

Art. 444 § 2 KC wprowadza możliwość dochodzenia renty przez poszkodowanego.

W sytuacji, gdy w wyniku uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia dochodzi do utraty całkowitej lub częściowej zdolności do pracy, zwiększenia potrzeb lub pogorszenia widoków powodzenia na przyszłość, poszkodowany może żądać odpowiedniej renty.

Sąd, w sytuacjach, gdy przy wydaniu wyroku dokładne ustalenie szkody jest trudne, może przyznać rentę tymczasową.

Kluczowe przesłanki do dochodzenia powyższych roszczeń to:

Ustalenie winy lub naruszenia norm prawnych

Aby odszkodowanie mogło zostać przyznane, konieczne jest wykazanie, że doszło do naruszenia norm prawnych, które skutkowało szkodą. Pacjent wyrażając zgodę na zabieg bierze na siebie ryzyko zwykłych powikłań pooperacyjnych, przy założeniu, że nie zostaną one spowodowane z najlżejszej choćby winy lekarza. Z tego między innymi powodu ocena, iż określona szkoda jest skutkiem niepowodzenia medycznego, objętego wyłącznym ryzykiem pacjenta, wymaga niebudzących wątpliwości ustaleń odnośnie do przyczyn szkody, w całym łańcuchu zdarzeń, które ją spowodowały (Wyrok SN z dnia 6 grudnia 2023 r.,  sygn. akt II CSKP 804/22, LEX nr 3754910).

Udokumentowanie szkody

Poszkodowany musi przedstawić odpowiednią dokumentację potwierdzającą poniesione straty. Może to być zarówno dokumentacja medyczna, jak i dowody materialne (np. rachunki, faktury).Ciekawą kwestią jest opieka nieodpłatna – zgodnie z orzecznictwem nie jest konieczne, aby poszkodowany rzeczywiście opłacił koszty opieki, gdyż nawet opieka świadczona przez najbliższych członków rodziny nieodpłatnie, stanowi element należnego poszkodowanemu odszkodowania (Wyrok SA w Lublinie z dnia 16 maja 2022 r., sygn. akt I ACa 537/21, LEX nr 3356542).

Związek przyczynowo-skutkowy

Istotne jest wykazanie, że szkoda jest bezpośrednim skutkiem działania lub zaniechania drugiej strony, co stanowi podstawę do dochodzenia roszczeń. Jednakże w tzw. procesach lekarskich nie jest konieczne wykazanie związku przyczynowego o charakterze bezpośrednim i stanowczym, lecz wystarczy przyjęcie wystąpienia związku o odpowiednim stopniu prawdopodobieństwa (Wyrok SN z dnia 22 lutego 2023 r., sygn. akt II CSKP 741/22, LEX nr 3554455).

Wyzwania praktyczne stosowania przepisu

• Problematyka dowodowa

Jednym z największych wyzwań przy dochodzeniu roszczeń na podstawie art. 444 KC jest ustalenie rzeczywistego zakresu poniesionych i niezbędnych kosztów. Poszkodowany musi skrupulatnie dokumentować wszelkie wydatki – od rachunków za leczenie, przez koszty rehabilitacji. Brak precyzyjnej dokumentacji może skutkować np. mniejszym odszkodowaniem.

• Wycenianie przyszłych kosztów

Kolejną trudnością jest wycena przyszłych wydatków, których zakres może być trudny do oszacowania w momencie wydania wyroku. Sąd musi wziąć pod uwagę potencjalny rozwój stanu zdrowia poszkodowanego, a także przewidywane koszty leczenia, rehabilitacji czy szkolenia zawodowego.

Proces dochodzenia roszczeń odszkodowawczych

Zebranie dokumentacji

Pierwszym krokiem jest zgromadzenie wszelkich dokumentów potwierdzających zaistniałą szkodę oraz jej zakres. Mogą to być m.in. dokumentacja medyczna, faktury za leczenie czy opinie innych lekarzy.

Zgłoszenie szkody

Następnie należy zgłosić szkodę do odpowiedniego podmiotu, np. ubezpieczyciela podmiotu leczniczego. Ważne jest, aby zrobić to w terminie przewidzianym przez prawo, aby uniknąć przedawnienia roszczeń – zgodnie z art. 442¹ § 3 KC termin przedawnienia wynosi 3 lata od momentu dowiedzenia się o szkodzie. Koniec tego terminu przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego. Przykład: błąd medyczny był w 2016 r., zaś o szkodzie poszkodowany dowiedział się w 2023 roku. W takiej sytuacji termin przedawnienia upływa w dniu 31 grudnia 2026 roku. Jest to również ostatni dzień na przerwanie tego biegu przedawnienia. Należy podkreślić, że w przypadku małoletniego, a także gdy szkoda wynika ze zbrodni lub występku terminy przedawnienia się różnią od powyższego.

Negocjacje

W wielu przypadkach ubezpieczyciel może zaproponować ugodę. Warto jednak dokładnie przeanalizować oferowaną kwotę, aby upewnić się, że jest ona adekwatna do poniesionych strat.

Postępowanie sądowe

Jeśli negocjacje czy odpowiedź ubezpieczyciela nie przyniosą satysfakcjonującego rezultatu, poszkodowany ma prawo skierować sprawę do sądu.

Kancelaria Radcy Prawnego dr Tymoteusz Zych w ramach świadczonych usług pomoże w dochodzeniu Państwa praw w związku z błędami medycznymi na każdym etapie postępowania.

Zapraszamy do kontaktu pod numerem telefonu 726 003 505.