Wstęp
Wykonanie jakichkolwiek świadczeń diagnostycznych lub leczniczych wiąże się z pewnymi obowiązkami ze strony lekarza. Przede wszystkim świadczący musi dokładnie poinformować pacjenta o świadczeniu, które będzie wykonywał. Nie przekazanie takich informacji jest naruszeniem praw pacjenta i może wiązać się z odpowiedzialnością prawną strony świadczącej.
Aby uniknąć potencjalnych konsekwencji prawnych pacjent musi złożyć oświadczenie, że uzyskał niezbędne informacje dotyczące świadczenia. Oświadczenie takie można złożyć w formie pisemnej bądź ustnej, co zostało dokładnie usystematyzowane w polskim systemie prawnym.
Podstawy prawne
Jednym z najważniejszych przepisów dotyczących informowania pacjenta o wykonywanych świadczeniach jest art. 31 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Właśnie ten przepis nakłada na lekarza obowiązek informowania pacjenta i wskazuje, jakie informacje powinny zostać przekazane. Ponadto art. 9 – 12 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta zawierają zakres prawa pacjenta do informacji. Spośród tych artykułów art. 12 ponownie wskazuje rodzaj informacji, jakie muszą być przekazane w zakresie udzielanych świadczeń zdrowotnych.
Kontent oświadczenia o poinformowaniu pacjenta
Art. 31 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty wskazuje zakres informacji, które muszą zostać przekazane pacjentowi. Takimi informacjami są:
- Stan zdrowia;
- Rozpoznanie;
- Proponowane oraz możliwe metody diagnostyczne/lecznicze;
- Dające się przewidzieć następstwa ich zastosowania lub zaniechania;
- Wyniki leczenia;
- Rokowania;
Pomimo tego katalogu pacjent powinien mieć przestrzeń swobodnego zadawania pytań oraz wskazywania swoich wątpliwości. Obowiązek informowania jest nie tylko skostniałym wymogiem, który musi zostać przez lekarza wykonany a niezbędnym elementem każdego świadczenia.
Lekarz powinien podchodzić do pacjenta z należytą cierpliwością oraz szacunkiem tak, aby wszelkie informacje zostały przekazane, a wątpliwości czy pytania zaadresowane.
Forma oświadczenia
Pomimo że zwrot oświadczenie zazwyczaj kojarzy się z odpowiednim pismem, to prawnie forma pisemna nie jest zawsze wymagana. W przypadku zwykłego badania lekarskiego czy też prostych metod diagnostycznych, jak USG bądź RTG, wystarczające będzie oświadczenie w formie ustnej.
Nie znosi to jednak obowiązku pełnej i rzetelnej informacji o świadczeniu, która musi zostać przekazana pacjentowi bez względu na formę oświadczenia.
Przepisy prawa oraz praktyka medyczna wskazują, że forma pisemna jest wymagana przede wszystkim w badaniach oraz zabiegach o podwyższonym ryzyku. Przykładami takich świadczeń to na przykład operacje, tomografia komputerowa z kontrastem czy też biopsje. Również wszelkie eksperymenty medyczne i badania kliniczne wymagają pisemnego oświadczenia.
Ponadto forma pisemna w przeciwieństwie do formy ustnej może zostać użyta w celach dowodowych. Dlatego też stanowi ona pewne zabezpieczenie prawne świadczącego, dzięki któremu może on uniknąć odpowiedzialności prawnej w przypadku zarzutów o braku takiej informacji.
Nie jest to jednak absolutne, ponieważ nawet pisemne oświadczenia, które nie będą zawierać wszystkich wymaganych informacji jest w świetle prawa niewystarczające.
Oświadczenie o poinformowaniu a zgoda na świadczenie
Pomimo że te dwa pojęcia są ze sobą tożsame oraz współzależne i często osoby nie posiadające wiedzy prawniczej mylą je ze sobą. Jest to jednak ważne, żeby każdy pacjent potrafił je rozróżnić.
Oświadczenie o poinformowaniu potwierdza, że pacjent otrzymał informację o swoim stanie zdrowia oraz że spełnione zostały wszystkie inne elementy zawarte w art. 31 Ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Jest to element tzw. procesu informacyjnego, który musi poprzedzać zgodę.
Sama zgoda na świadczenie zdrowotne jest osobnym oświadczeniem woli pacjenta, że akceptuje on zaproponowaną metodę leczenia lub diagnostyki. Podobnie jak w przypadku oświadczenia, można ją wyrazić je ustnie lub pisemnie zależnie od rodzaju świadczenia. Bez zgody lekarz nie może legalnie przyprowadzić czynności medycznej i staje się ona bezprawna.
Często zgoda oraz oświadczenie są zawarte w jednym dokumencie. Nie zmienia to jednak faktu, że prawnie są one oddzielnymi obowiązkami lekarza. Sama zgoda bez wcześniejszego poinformowania pacjenta jest wadliwa i tak samo oświadczenie bez zgody.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
- Jakie konsekwencje grożą lekarzowi, jeśli nie uzyska od pacjenta oświadczenia o poinformowaniu?
Lekarz może ponosić:
- odpowiedzialność cywilną – pacjent może żądać odszkodowania lub zadośćuczynienia za naruszenie prawa do informacji,
- odpowiedzialność karną – w skrajnych przypadkach nawet za narażenie zdrowia lub życia,
- odpowiedzialność zawodową – przed sądem lekarskim za naruszenie zasad etyki i przepisów prawa.
- Kto podpisuje oświadczenie?
Oświadczenie musi podpisać sam pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy/opiekun prawny oraz lekarz, który udzielał informacji.
- Czy w nagłych przypadkach trzeba mieć oświadczenie pacjenta?
Nie, w sytuacjach zagrażających życiu, a pacjent nie może wyrazić woli, lekarz może działać bez zgody i oświadczenia, ale tylko w przypadkach, które wymagają natychmiastowej reakcji ratowania życia.
Podsumowanie
Oświadczenie pacjenta, że został on dokładnie poinformowany o przeprowadzanym świadczeniu medycznym lub diagnostycznym jest niezbędnym elementem każdego leczenia.
Pacjent musi pamiętać, że lekarz jest zobowiązany przekazać mu wszelkie niezbędne informację i to jego zrozumienie jest wyznacznikiem czy informacje zostały odpowiednio zaadresowane.
W przypadku braku poinformowania trzeba również pamiętać, że pacjentowi przysługuje szereg roszczeń, dzięki którym może dociekać rekompensaty z powodu uchybień przedmiotów świadczących.
Kancelaria Radcy Prawnego dr Tymoteusz Zych w ramach świadczonych usług pomoże w dochodzeniu Państwa praw na każdym etapie postępowania.
Zapraszamy do kontaktu pod numerem telefonu +48 726 003 505.