Wysokość zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych osoby prawnej

Doktryna prawnicza już od dawna wskazywała, że również osoby prawne mają swoje dobra osobiste, m.in. renomę.

Konsekwencją było przyjęcie, że również w przypadku osób prawnych może dochodzić do naruszenia dóbr osobistych. Co za tym idzie, także osobom prawnym przysługują związane z tymi naruszeniami roszczenia, w tym zadośćuczynienie za krzywdę.

W 2023 r. Sąd Najwyższy podjął uchwałę potwierdzającą słuszność tego stanowiska. 

Naruszenie dóbr osobistych firmy a uchwała Sądu Najwyższego

W uchwale z 3 października 2023 r. o sygnaturze III CZP 22/23 Sąd Najwyższy stwierdził, że obecny art. 448 § 1 kodeksu cywilnego (dalej jako: „k.c.”) stosuje się odpowiednio do osób prawnych (art. 43 k.c.)

Oznacza to, że osoba prawna może domagać się od osoby, która naruszyła jej dobra osobiste, zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. 

Tym samym Sąd Najwyższy rozwiał pojawiające się w środowisku wątpliwości dotyczące tego, czy osobę prawną można „skrzywdzić”.

Krzywda, w języku prawnym, jest bowiem czymś niematerialnym, co w odniesieniu do osób fizycznych przejawia się pod postacią cierpienia psychicznego, naruszenia więzi rodzinnych, czy bólu fizycznego.

W jaki sposób więc przedsiębiorca, firma, spółka — osoba prawna, może doznać „krzywdy” uprawniającej do żądania zadośćuczynienia?

Krzywda wyrządzona firmie a prawo do zadośćuczynienia

Jak wskazał Sąd Najwyższy, krzywda obejmuje nie tylko cierpienia psychiczne pokrzywdzonego, ale również inne negatywne niemajątkowe skutki wywołane tym działaniem np. ukształtowanie się i utrzymywanie w określonym czasie w świadomości odbiorców tych informacji i ocen o pokrzywdzonym, a których pełne usunięcie nie zawsze będzie możliwe za pomocą niemajątkowych środków ochrony dóbr osobistych albo których usunięcie nastąpi po znacznym czasie od chwili ich naruszenia.

Dlatego w orzecznictwie przyjmuje się, że orzekając o zadośćuczynieniu, także w przypadku osoby prawnej, sąd powinien uwzględnić obiektywny odbiór krzywdy w wymiarze społecznym, ustalonym przez sąd.

Tak też przyjął m.in. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 7 lutego 2005 r. (OTK-A 2005, Nr 2, poz. 13).

Ze względu na konstrukcję prawną osób prawnych oraz sposób definiowania ich dóbr osobistych kryteria o charakterze obiektywnym, a nie subiektywnym (sfera wewnętrznych przeżyć, jak w przypadku osób fizycznych) powinny mieć znaczenie nie tylko dla oceny czy dochodzi do naruszenia dobra osobistego osoby prawnej.

Obiektywne kryteria powinny także służyć ocenie, czy na skutek tego naruszenia osoba prawna doznała krzywdy uzasadniającej odpowiednie zastosowanie w stosunku do niej ochrony na podstawie art. 448 § 1 k.c.

Zadośćuczynienie za naruszenie dóbr osobistych przedsiębiorcy albo firmy

Art. 448 § 1 kodeksu cywilnego stanowi, że w razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone:

• odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę albo
• zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny.

Zarówno zadośćuczynienie, jak i suma na cel społeczny zasądzane są niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.

Zgodnie z poglądem przyjętym przez Sąd Najwyższy, który podziela także doktryna, w odniesieniu do osób prawnych przez krzywdę w rozumieniu tego przepisu należy rozumieć szkodę o charakterze niemajątkowym będącą następstwem naruszenia dobra osobistego osoby prawnej.

Nie ma obecnie wątpliwości, że szkody niemajątkowej (krzywdy) na skutek naruszenia dóbr osobistych może doznać również osoba prawna.

Odpowiednie stosowanie art. 43 k.c. do osób prawnych uzasadnia zdefiniowanie krzywdy, o której mowa w art. 448 k.c., jako uszczerbku niemajątkowego polegającego na braku możliwości albo na utrudnieniu w prawidłowym prowadzeniu jej działalności w dotychczasowy sposób.

Zasądzenie zadośćuczynienia pieniężnego na rzecz osoby prawnej ma na celu ochronę obiektywnie rozumianych jej interesów związanych z jej dobrami osobistymi.

Naruszenie dóbr osobistych osoby prawnej o podstawowym (kluczowym) dla jej funkcjonowania znaczeniu będzie zazwyczaj oznaczało doznanie przez niej krzywdy (szkody niemajątkowej).

Zadośćuczynienie dla firmy za krzywdę, szkodę niemajątkową — jaki ma cel?

Zasądzenie pieniężnego zadośćuczynienia lub odpowiedniej sumy pieniężnej na cel społeczny realizuje nie tylko funkcję kompensacyjną, ale także funkcję satysfakcjonującą, represyjną czy prewencyjno-wychowawczą.

Stanowisko takie zajął Sądu Najwyższy w wyroku z dnia 17 marca 2006 r., I CSK 81/05, OSP 2007, Nr 3, poz. 30 i jest ono co do zasady podzielane przez doktrynę. 

Wysokość zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową, wyrządzoną osobie prawnej — jaka kwota?

Wysokość zadośćuczynienia za szkodę niemajątkową wyrządzoną firmie może być bardzo różna w zależności od charakteru i skali naruszenia dóbr osobistych.

Inną kwotę zadośćuczynienia sąd zasądzi w przypadku pojedynczego niezgodnego z prawdą komentarza w internecie, a inną w przypadku umieszczenia serii fałszywych negatywnych opinii w internecie.

Opierając się na dostępnym orzecznictwie, można wskazać, że nawet w przypadku zamieszczonej przez w internecie pojedynczej negatywnej opinii o prowadzonej przez spółkę z o.o. działalności w zakresie sprzedaży oraz jakości oferowanych produktów sąd zasądził:

• 5000 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę oraz
• udzielił ochrony niemajątkowej, tj. nakazał usunięcie spornej opinii.

W innym przypadku, gdzie naruszenie zostało wyrządzone osobie prawnej przez inną osobę prawną (spółka naruszyła dobra osobiste spółki), sąd uznał — obok ochrony niemajątkowej — zadośćuczynienie w wysokości 10 000 zł. 

W związku z rosnącym zaangażowaniem osób prawnych w promocję swojej działalności i ich aktywnością w internecie można spodziewać się, że skala naruszeń w sieci będzie rosła. Tym samym rosnąć będzie ich oddziaływanie i ranga, a co za tym idzie także wysokość zadośćuczynienia, jakie można uzyskać na drodze sądowej. 

Pomoc prawna — zadośćuczynienie dla osoby prawnej

Zespół prawny Kancelarii radcy prawnego dra Tymoteusza Zycha od wielu lat specjalizuje się w sprawach z zakresu ochrony dóbr osobistych, w tym dóbr osobistych przedsiębiorców i osób prawnych.

Ponieważ mamy pełną świadomość, jak ważna jest renoma firmy w internecie, gwarantujemy naszym Klientom profesjonalne i kompleksowe usługi prawne także w zakresie ochrony dóbr osobistych naruszonych w internecie.

Skontaktuj się z nami już dziś i zadbaj o swój wizerunek w sieci!