Zanik kości podczas leczenia ortodontycznego

Leczenie ortodontyczne jest jednym z najskuteczniejszych sposobów korekty wad zgryzu:

• przywracającym prawidłową funkcję żucia,
• poprawiającym estetykę uśmiechu,
• wspomagającym higienę jamy ustnej.

W trakcie tego procesu kluczowe znaczenie ma biomechanika zęba, tkanki przyzębia oraz kości wyrostka zębodołowego. Jednak jednym z potencjalnych powikłań leczenia ortodontycznego, zwłaszcza w długotrwałych przypadkach, może być zanik kości wyrostka zębodołowego. Jest to struktura, która otacza i stabilizuje korzenie zębów.

Przyczyny zaniku kości podczas leczenia ortodontycznego

Zanik kości może mieć różnorodne przyczyny. Jego występowanie podczas leczenia ortodontycznego jest najczęściej związane z:

• nieprawidłowym obciążeniem zębów,
• reakcją organizmu na długotrwałe siły ortodontyczne.

Zęby przemieszczają się w wyniku działania kontrolowanych sił mechanicznych, które wywierane są na zęby poprzez aparaty ortodontyczne. Powoduje to zmiany w strukturach kości otaczających korzenie. Proces ten jest naturalny i nazywany jest przebudową kości (remodeling). Z jednej strony kość zanika (resorpcja), aby umożliwić przemieszczanie się zęba, a z drugiej strony – tworzy się nowa kość w miejscach, gdzie zęby zostały przesunięte. Problem pojawia się wtedy, gdy proces resorpcji przewyższa tworzenie nowej kości. Prowadzi to do zmniejszenia ilości kości, a w skrajnych przypadkach – do trwałego jej zaniku.

Jednym z czynników ryzyka zwiększających możliwość zaniku kości podczas leczenia ortodontycznego są istniejące wcześniej choroby przyzębia, takie jak paradontoza. W Polsce kwestie dotyczące zdrowia przyzębia reguluje m.in. ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Zobowiązuje ona specjalistów do prowadzenia leczenia w zgodzie z najnowszą wiedzą medyczną. Obejmuje to ocenę stanu zdrowia przyzębia przed rozpoczęciem terapii ortodontycznej. Pacjenci z chorobami przyzębia są bardziej narażeni na utratę kości. Z tego powodu przed przystąpieniem do leczenia ortodontycznego konieczne jest pełne wyleczenie zapalenia przyzębia lub przynajmniej ustabilizowanie stanu zapalnego. Wynika to z tego, że procesy resorpcji kości są znacznie szybsze u pacjentów z istniejącymi stanami zapalnymi przyzębia.

Innym ważnym czynnikiem jest wiek pacjenta. U osób dorosłych procesy przebudowy kości są mniej intensywne niż u dzieci i młodzieży. Oznacza to, że mogą one być bardziej narażone na utratę kości w trakcie długotrwałego leczenia ortodontycznego. Z tego powodu w grupie pacjentów dorosłych kluczowe jest monitorowanie stanu kości i przyzębia w trakcie całego leczenia.

Bieżąca diagnostyka

Sposób prowadzenia terapii ortodontycznej także może wpłynąć na rozwój zaniku kości. Niezbyt precyzyjne lub zbyt silne siły działające na zęby mogą prowadzić do nadmiernego obciążenia tkanek otaczających zęby. W konsekwencji prowadzi to do trwałego uszkodzenia kości. Dlatego współczesne leczenie ortodontyczne opiera się na stosowaniu minimalnych, ale ciągłych sił. Mają one na celu bezpieczne przemieszczanie zębów. Ważnym aspektem jest również regularne monitorowanie pacjenta podczas leczenia oraz częste wykonywanie badań radiologicznych, takich jak:

• tomografia komputerowa,
• pantomogram,

które pozwalają ocenić stan kości wyrostka zębodołowego.

Kortykotomia jako terapia ograniczająca możliwość zaniku kości wyrostka zębodołowego

Kortykotomia, jako technika wspomagająca leczenie ortodontyczne, zyskuje coraz większą popularność w stomatologii. Jest to zabieg chirurgiczny, który polega na wykonaniu niewielkich nacięć w kości otaczającej zęby, czyli w korze kostnej. Celem kortykotomii jest przyspieszenie procesu przemieszczania się zębów podczas leczenia ortodontycznego. Może to skrócić czas trwania terapii oraz zmniejszyć ryzyko wystąpienia niepożądanych efektów, takich jak zanik kości.

Leczenie ortodontyczne opiera się na biomechanicznych zasadach przebudowy kości, w ramach których zęby są przemieszczane przez siły wywierane przez aparat. Proces ten może jednak trwać kilka lat, szczególnie u dorosłych pacjentów, u których metabolizm kości jest wolniejszy niż u dzieci. Kortykotomia stymuluje procesy remodelingu kości, zwiększając aktywność komórek odpowiedzialnych za resorpcję i odbudowę tkanki kostnej. To z kolei pozwala na szybsze i bardziej kontrolowane przemieszczanie zębów, zmniejszając ryzyko komplikacji związanych z długotrwałym obciążeniem struktur zębowych i przyzębia, takich jak resorpcja korzeni czy zanik kości wyrostka zębodołowego.

Kortykotomia działa na zasadzie tzw. przyspieszonej osteogenezy (ang. Accelerated Osteogenic Orthodontics, AOO). Po przeprowadzeniu zabiegu, w miejscach wykonanych nacięć dochodzi do wzmożonej aktywności komórkowej. Powoduje to intensywny proces przebudowy kości. Uważa się, że kortykotomia wywołuje miejscową reakcję zapalną, która przyspiesza osteoklastyczną resorpcję kości i osteoblastyczną odbudowę. To zjawisko może nie tylko skrócić czas leczenia, ale także zwiększyć jego efektywność w trudnych przypadkach, takich jak:

• przesunięcia dużych grup zębów,
• korekcja wad zgryzu,
• leczenie pacjentów dorosłych.

Warto zaznaczyć, że kortykotomia, mimo swoich zalet, jest zabiegiem inwazyjnym i niesie pewne ryzyko powikłań. Zabieg wymaga interwencji chirurgicznej w tkanki kostne i miękkie. Może to prowadzić do:

• bólu pooperacyjnego,
• obrzęku,
• a w niektórych przypadkach infekcji.

Dlatego pacjenci muszą być odpowiednio zakwalifikowani do zabiegu. Ponadto lekarz ortodonta we współpracy z chirurgiem stomatologicznym musi dokładnie ocenić, czy dany pacjent będzie odpowiednim kandydatem do kortykotomii.

Zalety kortykotomii jako metody leczenia pozwalającej uniknąć zaniku kości

Jedną z istotnych zalet kortykotomii, oprócz przyspieszenia leczenia, jest możliwość minimalizacji zaniku kości wyrostka zębodołowego. Może on występować w trakcie długotrwałego leczenia ortodontycznego. Zanik ten jest spowodowany nieprawidłową resorpcją kości. Następuje to szczególnie w miejscach, gdzie zęby są nadmiernie obciążone lub przesuwane na zbyt duże odległości w krótkim czasie. Kortykotomia wspomaga naturalną przebudowę kości, co pozwala na bardziej kontrolowane przesunięcie zębów, z mniejszym ryzykiem uszkodzenia struktur kostnych. Dzięki temu leczenie ortodontyczne może przebiegać szybciej i bezpieczniej. Jest tak zwłaszcza u pacjentów z ryzykiem utraty kości, takich jak osoby z chorobami przyzębia.

Prawo pacjenta do informacji o powikłaniach leczenia ortodontycznego

Z punktu widzenia prawa, pacjent ma prawo do pełnej informacji na temat możliwych powikłań leczenia ortodontycznego, w tym ryzyka zaniku kości. Zgodnie z przepisami Kodeksu Etyki Lekarskiej, lekarz ortodonta ma obowiązek poinformować pacjenta o wszystkich możliwych skutkach ubocznych i ryzykach związanych z leczeniem. Jest to również potwierdzone w przepisach dotyczących świadomej zgody pacjenta (art. 31 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty). W przypadku wystąpienia zaniku kości lekarz ortodonta powinien podjąć odpowiednie kroki, aby zminimalizować jego postęp. Może to obejmować zmianę sił działających na zęby lub wprowadzenie dodatkowych terapii wspomagających regenerację kości.

Zanik kości podczas leczenia ortodontycznego — orzecznictwo

Wyrok Sądu Okręgowego w Łomży z dnia 30 marca 2023 r. dotyczy apelacji powódki K.R. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń S.A. w sprawie o zapłatę odszkodowania i zadośćuczynienia za obrażenia doznane w wyniku wypadku komunikacyjnego z dnia 18 stycznia 2020 r.

Wcześniejszy wyrok Sądu Rejonowego w Łomży z dnia 20 grudnia 2022 r. (sygn. akt I C 465/21) uwzględnił powództwo K. R. w części. Sąd Rejonowy zasądził od pozwanego Powszechnego Zakładu Ubezpieczeń S.A. na rzecz powódki K. R.:

• kwotę 59 650 zł tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę wraz z odsetkami ustawowymi, podzieloną na dwie kwoty: 19 150 zł od dnia 6 października 2021 r. oraz 40 500 zł od dnia 5 lipca 2022 r.
• kwotę 11 091,97 zł tytułem odszkodowania za poniesione koszty leczenia oraz koszty dojazdów do placówek medycznych wraz z odsetkami ustawowymi.
• kwotę 8 291 zł tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z ustawowymi odsetkami.

Sąd oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz odmówił ustalenia odpowiedzialności pozwanego na przyszłość, uznając, że nie wykazano wystąpienia nowych, nieznanych dotychczas skutków wypadku.

Sąd zmienił zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego, uznając odpowiedzialność ubezpieczyciela za przyszłe konsekwencje wypadku oraz zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 700 zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego. Ponadto Sąd nakazał zwrócić powódce nadpłatę opłaty sądowej w wysokości 250 zł.

W uzasadnieniu Sąd Okręgowy wskazał, że powódka kontynuuje leczenie po wypadku, a jej stan zdrowia nie powrócił do stanu sprzed wypadku. W związku z tym ubezpieczyciel powinien odpowiadać za przyszłe konsekwencje zdarzenia, w tym dalsze leczenie i rehabilitację.

Zanik kości wyrostka zębodołowego był jednym z następstw obrażeń powódki K. R. doznanych w wyniku wypadku. Powódka doznała poważnych obrażeń twarzy, w tym złamania kości wyrostka zębodołowego szczęki. Spowodowało to utratę fragmentu kości oraz destabilizację i obumarcie kilku zębów.

Zanik kości wyrostka zębodołowego prowadził do poważnych problemów stomatologicznych, takich jak:

• destabilizacja zębów,
• konieczność leczenia kanałowego,
• trudności z utrzymaniem estetyki i funkcji uzębienia.

Proces leczenia wymagał zastosowania specjalistycznego leczenia periodontologicznego i ortodontycznego, a także planowanego leczenia implantologicznego.

Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku wskazał na potrzebę dalszego leczenia, w tym leczenia ortodontycznego, implantologicznego oraz protetycznego, aby zahamować postęp zaniku kości, odtworzyć utraconą okluzję i artykulację oraz przywrócić funkcje estetyczne i użytkowe jamy ustnej.

Zanik kości podczas leczenia ortodontycznego — podsumowanie

Podsumowując, zanik kości podczas leczenia ortodontycznego jest złożonym problemem. Może on wynikać z wielu czynników, takich jak:

• nieprawidłowe siły działające na zęby,
• choroby przyzębia,
• zaawansowany wiek pacjenta.

Kluczowe znaczenie ma prawidłowe prowadzenie terapii, regularne monitorowanie stanu kości oraz wczesna interwencja w przypadku pojawienia się problemów. Zgodnie z polskim prawem, ortodonci są zobowiązani do:

• informowania pacjentów o ryzyku związanym z leczeniem,
• podejmowania działań mających na celu minimalizowanie negatywnych skutków terapii, w tym zaniku kości.

Kancelaria Radcy Prawnego dr Tymoteusz Zych w ramach świadczonych usług udzieli pomocy w dochodzeniu Państwa praw związanych ze sprawą. 

Zapraszamy do kontaktu pod numerem telefonu 726 003 505.