Opinia biegłego stanowi kluczowy dowód w wielu postępowaniach cywilnych i karnych, szczególnie w sprawach medycznych, budowlanych czy gospodarczych. Jednak zaufanie do opinii biegłego jest fundamentem rzetelności procesu – jeśli pojawia się cień podejrzenia co do braku bezstronności biegłego, strona ma prawo zgłosić zarzuty.
Rola biegłego i wymóg bezstronności
Biegły sądowy to osoba powołana do wydania opinii w sprawie wymagającej wiedzy specjalistycznej. Bezstronność biegłego jest jednym z podstawowych warunków, by opinia mogła być uwzględniona przez sąd jako wiarygodny dowód. Biegły, podobnie jak sędzia, powinien być obiektywny, niezaangażowany w spór i niepowiązany z żadną ze stron.
Podstawa prawna
Zgodnie z art. 281 Kodeksu postępowania cywilnego, do biegłych stosuje się odpowiednio przepisy o wyłączeniu sędziego (art. 48 i 49 k.p.c.).
Oznacza to, że przesłanki wyłączenia biegłego są takie same, jak w przypadku sędziego – w szczególności są to: powiązania osobiste, rodzinne, zawodowe, interes w rozstrzygnięciu sprawy lub inne okoliczności uzasadniające wątpliwości co do bezstronności.
Kiedy można zgłosić zarzuty do opinii biegłego?
Zarzuty można podnieść zarówno przed wydaniem opinii (wniosek o wyłączenie biegłego), jak i po otrzymaniu opinii, jeśli w jej treści lub okolicznościach jej sporządzania pojawiły się wątpliwości co do bezstronności. Przykładowe sytuacje:
- Biegły pozostaje w relacjach służbowych lub rodzinnych z jedną ze stron;
- Biegły wykonywał wcześniej zlecenia na rzecz którejś ze stron (np. był lekarzem pacjenta, prowadził ekspertyzy dla firmy powoda);
- Biegły publicznie wypowiadał się w sprawie będącej przedmiotem procesu;
- Z opinii wynika, że biegły miał dostęp do materiałów wyłącznie jednej strony, ignorował istotne dowody lub powielał stanowisko jednej ze stron.
Jakie zarzuty do opinii biegłego są najczęściej skuteczne?
Najlepiej argumentować zarzuty na podstawie faktów, które mogą świadczyć o istnieniu powiązań lub uprzedzeń po stronie biegłego. Nie wystarczy subiektywne odczucie, że opinia jest niekorzystna! Konieczne jest wskazanie konkretnych okoliczności, np.:
- dowody na relacje zawodowe biegłego ze stroną (umowy, wpisy w rejestrach);
- powiązania rodzinne potwierdzone aktami stanu cywilnego;
- publiczne wypowiedzi biegłego w mediach, np. wywiady, artykuły, posty na portalach społecznościowych;
- udział biegłego w podobnych sprawach, gdzie orzekał na korzyść jednej ze stron
Procedura zgłaszania zarzutów – krok po kroku
Kiedy zgłosić zarzuty?
- Najlepiej niezwłocznie po uzyskaniu informacji o okolicznościach budzących wątpliwości co do bezstronności biegłego.
- Jeśli okoliczność ujawni się dopiero w toku postępowania – zarzut należy zgłosić od razu po jej powzięciu.
- Zgłoszenie zarzutu na etapie apelacji jest dopuszczalne tylko, jeśli wcześniej strona nie mogła powołać się na okoliczność wyłączenia.
Jak zgłosić zarzuty?
- Pismo do sądu: należy precyzyjnie wskazać biegłego, którego zarzuty dotyczą, opisać konkretną sytuację i powołać odpowiednie dowody.
- Podstawa prawna: art. 281 k.p.c. w zw. z art. 48 i 49 k.p.c.
- Wniosek: o wyłączenie biegłego, pominięcie opinii, ewentualnie o dopuszczenie opinii innego biegłego.
- Załączniki: dokumenty potwierdzające powiązania, wydruki, zrzuty ekranu, kopie korespondencji itp.
Co się dzieje po zgłoszeniu zarzutów?
- Sąd rozpatruje wniosek o wyłączenie biegłego – często wysłuchuje stanowiska drugiej strony i samego biegłego.
- W razie uwzględnienia wniosku:
- wyłącza biegłego,
- pomija jego opinię,
- powołuje nowego biegłego lub zespół biegłych.
- Jeśli wniosek zostanie oddalony, postanowienie nie podlega samodzielnemu zaskarżeniu, ale zarzut można powtórzyć w apelacji.
Praktyczne wskazówki
- Wnikliwie analizuj sylwetkę biegłego – sprawdź jego doświadczenie, publikacje, dotychczasowe ekspertyzy, ewentualne powiązania zawodowe.
- Nie zgłaszaj zarzutów pochopnie – każde nadużycie może być ocenione przez sąd jako gra na zwłokę.
- Starannie dokumentuj wszelkie okoliczności – np. skany, print screeny, linki do wypowiedzi publicznych.
- Jeśli nie masz pewności, czy dana okoliczność uzasadnia zarzut, skonsultuj się z prawnikiem – błędne zgłoszenie zarzutu może narazić Cię na dodatkowe koszty.
Najczęstsze błędy popełniane przy zgłaszaniu zarzutów
- Zgłaszanie zarzutów dopiero po ogłoszeniu niekorzystnego wyroku – sąd może uznać je za spóźnione.
- Wskazywanie wyłącznie na niekorzystną treść opinii – opinia nie musi być korzystna, musi być rzetelna i obiektywna.
- Brak dowodów – nie można poprzestać na ogólnikowych stwierdzeniach.
- Automatyczne podważanie opinii każdego biegłego – takie działanie jest źle widziane przez sądy i może zadziałać na niekorzyść strony.
Orzecznictwo
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 5 czerwca 2018 r., sygn. akt I AGa 167/18
Biegły jest zobowiązany do zachowania bezstronności i występując w procesie nie posiada zwłaszcza kompetencji prawnych, by poszukiwać i przedstawiać argumenty i dowody niezbędne dla poparcia stanowiska którejkolwiek ze stron procesu.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 22 maja 2018 r., sygn. akt I ACa 1199/17
Należy odróżnić kontakty urzędowe, zawodowe z innymi osobami w związku z wykonywanymi przez te osoby obowiązkami zawodowymi od stosunków osobistych natury emocjonalnej (np. pokrewieństwa, przyjaźni) lub gospodarczej (np. powiązania osobiste majątkowe, kredytowe).
Tylko te drugie stosunki mogą przemawiać za zastosowaniem art. 49 k.p.c., nie zaś sama każda osobista znajomość ze stroną postępowania.
Za okoliczność uzasadniającą wątpliwości co do bezstronności należy uznać rodzaj emocjonalnego zaangażowania biegłego w odniesieniu do strony postępowania sądowego bądź jej przedstawiciela.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 lipca 2024 r., sygn. akt III AUa 1537/22
Sam fakt, że biegły lekarz brał udział kilka lat wcześniej w procesie leczenia ubezpieczonego nie stanowi okoliczności, która mogłaby wywołać wątpliwość co do jego bezstronności w sprawie o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 grudnia 2023 r., sygn. akt I CSK 1888/23
Biegły sądowy gwarantuje swoją osobą bezstronność wydawanej opinii.
Takich gwarancji nie daje biegły prywatny, dlatego jego opinia jest równoważna bardzo pogłębionemu z perspektywy merytorycznej, ale jednak stanowisku strony.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10 listopada 2020 r., sygn. akt II CSK 207/20
Przyczyną wyłączenia jest pozostawanie przez sędziego (biegłego) w takim, który oddziaływa na sferę jego praw lub obowiązków, a więc prowadzi do powstania związku przyczynowego pomiędzy wynikiem sprawy a prawami lub obowiązkami sędziego (biegłego).
Chodzi więc o związek bezpośredni, kauzalny, wpływający wprost na sytuację prawną sędziego (biegłego); nie ma znaczenia związek pośredni, dalszy lub czysto hipotetyczny.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Czy mogę żądać wyznaczenia innego biegłego, jeśli nie ufam obecnemu?
Możesz złożyć wniosek o zmianę biegłego, ale musisz go dobrze uzasadnić. Wystarczy, że wskażesz konkretne powody, które mogą budzić wątpliwości co do bezstronności lub kompetencji biegłego. Sam brak zaufania albo „złe przeczucia” niestety nie wystarczą – sąd oczekuje realnych argumentów.
Czy mogę powołać prywatną opinię biegłego?
Tak, możesz przedstawić opinię prywatnego eksperta. Sąd potraktuje ją jako dodatkowy dokument, który może pomóc w ocenie sprawy, ale nie zastąpi opinii biegłego sądowego. Taka opinia może być jednak bardzo pomocna przy podważaniu stanowiska biegłego wyznaczonego przez sąd.
Czy sam fakt, że biegły jest z tego samego miasta co strona, uzasadnia zarzut?
Nie. To, że biegły mieszka czy pracuje w tym samym mieście co Ty albo druga strona, samo w sobie nie wystarcza. Potrzebne są bardziej konkretne powiązania – na przykład rodzinne, zawodowe albo inne, które rzeczywiście mogą wpływać na jego bezstronność.
Co, jeśli sąd odrzuci zarzut?
Jeśli sąd nie przyjmie Twojego zarzutu, nie wszystko stracone. Możesz złożyć zastrzeżenia do opinii, a potem wrócić do tematu w apelacji, jeśli sprawa trafi do wyższej instancji. Czasem wytrwałość popłaca – sąd drugiej instancji może spojrzeć na sprawę zupełnie inaczej.
Podsumowanie
Zgłaszanie zarzutów do opinii biegłego z powodu braku bezstronności wymaga wiedzy, precyzji i rzeczowego uzasadnienia.
Skuteczność takiego wniosku zależy nie od subiektywnych odczuć, ale od przedstawienia konkretnych, możliwych do zweryfikowania okoliczności świadczących o konflikcie interesów, uprzedzeniach czy powiązaniach biegłego.
W praktyce warto działać szybko, rzetelnie dokumentować swoje zarzuty oraz – jeśli sprawa jest skomplikowana – skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika.
Kancelaria Radcy Prawnego dr Tymoteusz Zych w ramach świadczonych usług pomoże w dochodzeniu Państwa praw na każdym etapie postępowania.
Zapraszamy do kontaktu pod numerem telefonu +48 726 003 505.
